زيارت از ريشه «زور» به معني «ميل و عدول از چيزي» است.

زائر را از آن جهت «زائر» مي نامند كه وقتي به زيارت مي رود از غير، عدول مي كند.

برخي «زيارت» را به معني قصد و توجه دانسته اند و معتقدند زائر با قصد بزرگداشت كسي و انس گرفتن با او، به وي توجّه مي نمايد و روي مي آورد. نيز برخي بر اين باورند كه از آن جهت به ملاقات اوليا و امامان معصوم عليهم السلام عنوانِ «زيارت» اطلاق شده كه با اين كار، انحراف از جريان مادّي و توجّه به عالم معنوي صورت مي گيرد.

پس درزيارتِ ائمّه عليهم السلام هم عدول صورت مي گيرد وهم توجّه وقصد محقّق مي گردد.

زيارت، سفري مشتاقانه، آگاهانه و عاشقانه از دل، به منزل يار - كه همان جايگاه مقصود است - مي باشد.

معمولاً زائر در وقت زيارت، به كمالاتِ شخص زيارت شونده اشاره كرده يا با الفاظ مختلف به ثناگوييِ مزور مي پردازد و ميزان ارادت خود را به او اعلام مي دارد.

گاهي ابراز اعلام سلام زائر نسبت به مزور، از زبان معصوم است كه چنين زيارت نامه هايي را زيارت «مأثوره» مي نامند. اين زيارت نامه ها نه تنها اظهار ارادت و ابراز تولّي نسبت به امام است، بلكه شناخت نامه اي براي معرفت به امام معصوم عليه السلام مي باشد.

اين زيارت نامه ها بر دو قسم است:

1 - زيارت نامه هاي اختصاصي كه هر يك از امامان به صورت خاص با آن متن، زيارت مي شوند. مانند زيارت پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله، و زيارت عاشورا و زيارت آل ياسين.



[ صفحه 8]



2 - زيارت نامه هاي عام كه مضموني كلّي و محتواي همگاني دارد و تمامي ائمّه را به صورت عام و يا تك تك مي توان با آن، زيارت كرد. مانند زيارت امين اللّه، زيارت جامعه كبيره، زيارت جامعه صغيره و زيارت مخصوص ماه رجب.

زيارت جامعه كبيره را از آن جهت «جامعه» ناميده اند كه با آن مي توان تمام ائمّه عليهم السلام را زيارت كرد. اين زيارت مملو از ذكر فضائل و كمالات امامان معصوم عليهم السلام است. ولي هيچ گونه اغراق و غلوي در آن وجود ندارد. چرا كه امامان، آينه تمام نماي جمال و جلال خداوند و نشانه بزرگ خدا و جانشين او بر روي زمين هستند و بايستي داراي چنين مقام ها و موقعيّت هايي باشند و هر چه مردم در فضائل آنها بگويند، باز هم كم است.

قال علي عليه السلام: أنا اَميرُ كلّ مُؤمِنٍ و مُؤمنةٍ مِمّن مَضي و مِمَّن بَقي أيدّتُ بِرَوْح العَظمَة وَ إنّما أنا عَبدٌ من عُبيدِ اللّهِ لا تسمونا أَرباباً و قولوا في فَضلِنا ما شِئتُم فَانَّكُم لَنْ تبلغُوا مِن فَضلِنا كُنه ما جَعَلَه اللّه لَنا و لا مَعْشارُ العُشْر لِاَنّا آياتُ اللّهِ و دَلائِلُه و حُججُ اللّهِ و خُلقائُه و اُمَنائُه و اَئمَّتُه و وَجهُ اللّهِ و عَيْنُ اللّهِ و لِسانُ اللّهِ. [1] .

امام علي عليه السلام فرمود: من امير و فرمانروا بر تمام مردان و زنان با ايمان چه گذشتگان و چه آيندگان هستم، كه به روح بزرگ خداوند تأييد يافته ام. همانا من بنده اي از بندگان خداوندم. مرا پروردگار نخوانيد (و من را از مرز عبوديّت خارج نكنيد و به مرز ربوبيّت نرسانيد و) در فضل و برتري ما، هر چه مي خواهيد بگوييد، ولي بدانيد كه نه تنها به حقيقت فضايلي كه خداوند براي ما قرار داده نمي رسيد، بلكه به يك صدم از آن نيز دست نيافته ايد. زيرا ما نشانه ها و دليل ها و حجّت ها و جانشينان و امين ها و فرمانروايان و صورت و چشم و زبان خداوند هستيم.

با آنكه در اين زيارت، هيچ غلوگويي اي وجود ندارد، ليكن زائر براي آنكه مبادا از



[ صفحه 9]



عبارات اين زيارت توهّم غلوگويي پيدا نمايد و يا از بزرگي خداوند غافل گردد، ابتدا در آغاز زيارت صد مرتبه ذكر شريفِ «اللّه اكبر» را بر زبان جاري ساخته، خداوند را به عظمت و بزرگي ياد مي كند. سپس در اثناي زيارت به توحيد ناب بازگشته، شهادت بر يگانگي خداوند مي دهد و در پايان زيارت نيز دست نياز به درگاه ربّوبي بلند كرده، از خداوند طلب حاجت مي نمايد.