ومعدن الرحمة
«مَعْدِن» اسم مكان است و اصل و مركز هر چيزي را كه به صورت طبيعي انباشته شده باشد، معدن گويند.
«رحمة» بعضي رحمت را «اراده رساندن خير» دانسته اند و عدّه اي بر اين باورند كه رحمت، «افاضه نعمت بر مستحق و رساندن شي ء به سعادت شايسته» را گويند. راغب اصفهاني در ترجمه «رحمت» مي گويد: «رحمت نوعي مهرباني به مقتضي احسان، به طرف مقابل است ولي گاهي به معني مهرباني صرف و گاهي به معناي احسان بدون مهرباني نيز به كار مي رود. حال اگر رحمت در مورد خداوند به كار رفت و خداوند را توصيف به رحمت نموديم، مراد بخشش است و اگر آن را براي انسان ها به كار برديم، منظور دلسوزي و مهرباني است.»
يحيي بن سلام - از عالمان و لغت شناسان قرن دوم - در كتاب «التعاريف» رحمت را به يازده معني ترجمه نموده و شواهدي را از قرآن براي هر يك ذكر كرده است. وي به صورت مفصّل و توضيحي، اشاره كرده كه رحمت به معاني: دين اسلام [1] ، بهشت [2] ،
[ صفحه 40]
باران [3] ، نبوّت [4] ، نعمت [5] ، قرآن [6] ، روزي [7] ، پيروزي [8] ، سلامتي [9] ، دوستي [10] و ايمان [11] به كار مي رود.
البتّه بايد توجّه داشت كه تمامي اين معاني، مصاديق رحمت خداوند به صورت عام و يا خاص بر مخلوقات است و چنانچه بخواهيم مصاديق رحمت الهي را شمارش كنيم، از تمامي كتاب هاي جهان فراتر خواهد رفت.
ائمّه معصومين عليهم السلام، اصل و مركز تمامي رحمت هاي الهي هستند. چرا كه وجودِ ايشان سبب نزول رحمت عام و خاص خداوند در دنيا و آخرت بر افراد و اشيايي است كه قابليّت پذيرش رحمت خداوند را دارا هستند و اين رحمت، گاه به صورت عام و قبل از خلقت آغاز مي شود كه اگر آنان نبودند هيچ چيز خلق نمي شد.
«لَوْلاكَ لَمّا خَلقت الاَفْلاك». [12] .
اي پيامبر اگر تو نبودي من آسمان ها (و عالميان) را خلق نمي كردم.
در زمان حياتِ موجودات اين رحمت ادامه مي يابد، كه اگر وجود ائمّه عليهم السلام بر روي زمين نبود، زمين با ساكنانش از بين مي رفت.
عن أبي جعفر عليه السلام قال: «لَوْ اَنَّ الإمام رُفِعَ من الأرضِ ساعَةً لماجَت بِأَهْلِها كما يَمُوجُ البَحرُ بأهلِهِ». [13] .
از امام باقر عليه السلام روايت شده كه فرمودند: اگر امام ساعتي از روي زمين برداشته
[ صفحه 41]
شود، زمين ساكنانش را در كام خود فرو خواهد برد. همچنان كه دريا، اهلش را در خود فرو مي برد.
گاهي نيز به صورت خاص است و شامل حال مؤمنين و پيروان خواهد بود. كما اينكه در دنيا پيروان، مشمول اسرار آنان بودند و لذّت درك حضور و بهره بري از سخنانشان را داشتند و در آخرت به فيض شفاعت آنان خواهند رسيد.
پس همان گونه كه رحمت الهي عام و خاص است، ائمّه عليهم السلام نيز مظهر و معدن رحمت الهي بوده و رحمت آنان نيز عام و خاص است.
پاورقي
[1] سوره مباركه انسان، آيه 31.
[2] سوره مباركه آل عمران، آيه 107.
[3] سوره مباركه نمل، آيه 63.
[4] سوره مباركه ص، آيه 9.
[5] سوره مباركه نساء، آيه 83.
[6] سوره مباركه يونس، آيه 58.
[7] سوره مباركه اسراء، آيه 28.
[8] سوره مباركه احزاب، آيه 17.
[9] سوره مباركه زمر، آيه 38.
[10] سوره مباركه فتح، آيه 29.
[11] سوره مباركه هود، آيه 28.
[12] بحارالانوار، ج 16، ص 406.
[13] كافي، ج 1، ص 179.