«ذوي» و «اولي» به معني صاحبان است.

«نُهي» جمع «نهية» به معني عقل و خرد مي باشد. ابن جوزي (لغت شناس قرن ششم) مي گويد: «ذونهيه» صاحب عقلي است كه عقلش او را از امور قبيح بازدارد و در كارهاي نيك داخل گرداند و همچنين به كسي اطلاق مي شود كه كارهايش منتهي به خرد و عقل او گردد. [1] .

«حِجي» به معني عقل و زيركي است. حال اگر «ذوي النهي» و «اولي الحجي» را به معني



[ صفحه 64]



صاحبان عقل معني كرديم، عطف توضيحي است. ولي بعضي از مفسرين «نهي» را به معني عقل معاش گرفته اند. يعني صاحبان عقلي كه امور دنيايي خود را به زيباترين وجه تدبير كرده و به امور دنيايي ديگران رسيدگي خردمندانه دارند و «حجي» را به معني عقل معاد معني كرده اند. يعني صاحبان عقلي كه در تمام اوقات، به عبادت خداوند مشغول بوده و آخرت خود را آباد نموده با سخنان و رفتار خود به ديگران درس آبادي آخرت مي دهند.

به نظر مي رسد كه «نُهي» و «حجي» هر دو به معناي عقل باشد. ولي «نُهي» به معناي عقل عملي و «حجي» به معناي عقل نظري است. يعني ائمّه معصومين عليهم السلام در عمل داراي بهترين اعمال و عقل كامل در رفتار و كردار مي باشند و در عقل نظري نيز داراي زيركي و كياست هستند. لذا پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله در روايتي «نُهي» را به مطالبي معني كردند كه حكايت از عقل عملي دارد.

قيلَ: يا رَسول اللّه وَ مَنْ اُولُوا النُهي؟ قالَ: «هُم اُولُوا الاَخْلاقِ الحَسَنَةِ و الاَحْلامِ الرَزينَةِ و صِلَةِ الاَرحامِ و البَرَرَةُ بِالامَّهات و الآباء و المُتعاهدين للفُقراء و الجيران و اليَتامي و يُطعمُونَ الطَّعام و يفشُون السَّلام في العالم و يصلون النَّاس نيام غافِلون». [2] .

شخصي از پيامبر صلي الله عليه وآله سؤال كرد، اولي النُهي چه كساني هستند؟ پيامبر فرمودند: آنها داراي اخلاق حسنه و عقل هاي پرُ وزن و صله رحم و نيكي به مادران و پدران و كمك كننده به فقيران و همسايگان نيازمند و يتيمان هستند. آنها كه گرسنگان را سير مي كنند و صلح در جهان مي گسترانند. همان ها كه نماز مي خوانند در حالي كه مردم در خواب غفلتند.



[ صفحه 65]