«سادة» جمع «سيّد» به معني آقا و بزرگ قوم و رئيس قبيله است. همچنين «سيّد» بر صاحبان مال، فضل و كرامت اطلاق مي گردد و همچنين به پيشتاز قوم نيز «سيّد» گفته مي شود. بعضي گفته اند: جمع «سيد»، «سائد» نيز است.

«ولاة» جمع والي به معني فرمانروا و سرپرست و حاكم است.

ائمّه معصومين عليهم السلام بزرگان، رئيسان، صاحب منصبان و همچنين پيشتازان، سروران و زمامداران و فرمانروايان و حاكمان بر تمامي مؤمنين هستند.

البتّه بايد توجّه داشت كه منظور از اينكه ائمّه معصومين عليهم السلام ولايت دارند، ولايت تشريعي است و آن داراي مراتبي است كه مرتبه اوّل ولايتي است كه خداوند بر مؤمنين دارد. همان گونه كه مؤمنين را از ظلمات خارج، به سوي نور مي كشاند:

«اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَي النُّورِ». [1] .

خداوند وليّ و سرپرست كساني است كه ايمان آورده اند، آنها را از ظلمتها، به سوي نور بيرون مي برد.



[ صفحه 102]



امّا مرتبه دوّم، ولايت پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله و ائمّه معصومين عليهم السلام ولايت تبعي و در طول ولايت ذاتي خداوند مي باشد. يعني ولايت خداوند بر مردم و مؤمنين، ولايت ذاتي است و ولايت ائمّه طاهرين عليهم السلام تابع ولايت خداوند است نه آنكه تابع خواست مردم. يعني ولايت ائمّه معصومين عليهم السلام تابع رأي مردم نيست تا آنان بتوانند امام زمان را به عنوان وليّ خود انتخاب بكنند و يا نكنند، بلكه ولايت آنان شاخه اي از ولايت خداوند و تابع ولايت الهي مي باشد.

يعني ولايت تشريعي در اصل از آن خداوند متعال است و بقيه تبعاً و بالعرض از آن كساني هستند كه خداوند به صورت مستقيم و غير مستقيم براي آنها ولايت قرار داده است كه در سوره مائده آيه 55 به مراتب ولايت اشاره كرده و فرموده:

«إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَ هُمْ رَاكِعُونَ»

سرپرست و وليّ شما، تنها خداست و پيامبر او و آنها كه ايمان آورده اند، همانها كه نماز را برپا مي دارند، و در حال ركوع، زكات مي دهند.

ابن عباس در شأن نزول اين آيه مي گويد: روزي ابوذر رو به مردم كرد و گفت: اي مردم! روزي از روزها با رسول خدا صلي الله عليه وآله در مسجد نماز مي خوانديم. سائلي وارد مسجد شد و از مردم تقاضاي كمك كرد. ولي كسي به او چيزي نداد. او دست خود را به آسمان بلند كرد و گفت: خداوندا تو شاهد باش كه در مسجد رسول خدا صلي الله عليه وآله از مردم تقاضاي كمك كردم و كسي چيزي به من نداد. در همين حال حضرت علي عليه السلام كه در حال ركوع بود، با انگشت به سائل اشاره كرد. سائل نزديك آمد و انگشتر را از دست آن حضرت بيرون آورد و رفت. پيامبر صلي الله عليه وآله كه ماجرا را ديده بودند، پس از نماز، سر به آسمان بلند كردند و فرمودند: خداوندا، برادرم موسي از تو تقاضا كرد كه «پروردگارا! سينه ام را گشاده كن، و كارم را برايم آسان گردان، و گره از زبانم بگشاي تا سخنان مرا



[ صفحه 103]



بفهمند. و وزيري از خاندانم برايم قرار ده، برادرم هارون را، به او پشتم را محكم كن، و او را در كارم شريك ساز. [2] «تو نيز به او بشارت دادي: «به زودي بازوي تو را به وسيله برادرت محكم مي كنيم و براي شما سلطه و برتري قرار مي دهيم و به بركت آيات ما، بر شما دست نمي يابند. [3] «خداوندا من محمّد پيامبر توام. سينه مرا گشاده كن و كارها را بر من آسان گردان و از خاندانم علي عليه السلام را وزير من گردان تا به وسيله او پشتم قوي و محكم گردد. ابوذر مي گويد: هنوز دعاي پيامبر صلي الله عليه وآله پايان نيافته بود كه جبرئيل نازل گشته به پيامبر صلي الله عليه وآله گفت: بخوان، پيامبر صلي الله عليه وآله فرمود: چه بخوانم، گفت: بگو إنَّما وَليُّكُمُ اللّهِ.... [4] .

با توجّه به اين شأن نزول و اينكه تمامي علما و مفسران، اين آيه را در شأن ولايت حضرت علي عليه السلام دانسته و او را بر اين اساس، وليّ خداوند مي دانند، شكّي نيست كه حضرت علي عليه السلام و ائمّه معصومين عليهم السلام در ولايت تبعي و عرضي با رسول خدا شريك مي باشند.

همين طور كه ولايت از طرف خدا به ائمّه عليهم السلام داده شده، سيادت نيز از طرف خداوند به ائمّه معصومين عليهم السلام اعطا گرديده است و سيادت ائمّه عليهم السلام، همانند ولايت آنان داراي مراتب است.

پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله سيّد تمام فرزندان آدم [5] و سيّد تمام انبيا مي باشد. جبرئيل بر پيامبر صلي الله عليه وآله نازل شد و گفت:



[ صفحه 104]



«اِنَّ اللَّهَ جَعَلَكَ سَيِّد الاَوْصياءِ وَ جَعَلَ عليًا سيّدَ الاَوصياءِ». [6] .

اي پيامبر، خداوند تو را سيّد پيامبران و علي را سيد اوصيا قرار داده است.

پس حضرت علي عليه السلام نيز سيّد اوصياست. زيد بن ارقم مي گويد: از پيامبر صلي الله عليه وآله شنيدم كه به علي عليه السلام مي فرمود:

«اَنْتَ سَيِّد الاَوْصياءِ». [7] .

تو سيّد و آقاياي جانشينان هستي.

همچنين حضرت زهرا عليها السلام سيّده بر تمام زنان عالم است. پيامبر صلي الله عليه وآله فرمودند:

«اِبنَتي فاطِمَةُ سَيِّدَةِ نِساءِ العالَمينَ». [8] .

دخترم فاطمه، سيّده زنان هر دو عالم است.

حضرت امام حسن و امام حسين عليهما السلام سيّد جوانان اهل بهشت اند. همچنان كه در حديثي از نبيّ مكرّم اسلام صلي الله عليه وآله آمده است كه ايشان فرمودند:

«الحَسنُ و الحُسينُ سَيِّدا شَبابِ اَهْلِ الجَنَّةِ». [9] .

حسن و حسين عليهما السلام آقايان جوانان اهل بهشت هستند.