«ذكر» به معناي به ياد داشتن و يادآوري دروني است. بنابراين «اهل ذكر» كساني هستند كه با يادآوري دروني و عدم غفلت، انسي خاص دارند.

اين فراز، به آيه 43 سوره نحل و همچنين آيه 7 سوره انبيا اشاره دارد كه مردم را ترغيب به سؤال از اهل ذكر نموده است. «ذكر» در قرآن كريم به چهار معنا آمده است:

1 - ياد خداوند. منظور از «ذكر خداوند»، يادآوري عملي است كه با آن قلب آرامش مي يابد.

«أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ». [1] .

آگاه باشيد، تنها با ياد خداوند دل ها آرامش مي يابد.



[ صفحه 107]



2 - قرآن كريم. «ذكر» به قرآن اطلاق شده است و خداوند نازل كننده ذكر و قرآن كريم است.

«إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ». [2] .

ما قرآن را نازل كرديم و ما به طور قطع نگهدار آنيم.

3 - نماز. خداوند نماز را ذكر الهي دانسته است و مي فرمايد:

«فَاسْعَوْا إِلَي ذِكْرِ اللَّهِ». [3] .

بشتابيد به سوي ذكر خداوند (نماز جمعه).

4 - پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله. خداوند پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله را «ذكر» دانسته، مي فرمايد:

«قَدْ أَنزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْرًا، رَّسُولًا يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آيَاتِ اللَّهِ...». [4]

خداوند چيزي را كه مايه تذكّر است بر شما نازل كرده؛ رسولي به سوي شما فرستاده كه آيات خدا را بر شما تلاوت مي كند....

بنابر آنچه گذشت، «اهل ذكر» كساني هستند كه ياد خداوند در جان آنان نفوذ كرده و اهل قرآن و نماز بوده و از اهل و خاندان پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله مي باشند. قرآن كريم همگان را به سؤال از اهل ذكر و آگاهان، در صورت ندانستنِ مطلبي، توصيه كرده:

«فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ». [5] .

ائمّه اطهار عليهم السلام خود را به عنوان «اهل ذكر» معرّفي مي نمايند كه بايد از آنها سؤال كرده شود.

قال الرِّضا عليه السلام: «نَحْنُ اَهلُ الذِّكرِ و نَحنُ المَسْؤُولُون». [6] .



[ صفحه 108]



امام رضا عليه السلام فرمودند: ما اهل ذكر هستيم و از ما سؤال شود.

همچنين در روايتي از امام باقر عليه السلام آمده است:

«الذِّكْرُ القُرآنُ، وَ آلُ الرَّسولِ صلي الله عليه وآله اَهْلُ الذِّكرِ و هُم المَسْؤُولُونَ». [7] .

ذكر قرآن است و اهل بيت پيامبر صلي الله عليه وآله اهل ذكرند و از آنها بايد سؤال كرد.

پيامبر صلي الله عليه وآله خود را ذكر معرفي مي نمايند و لذا اهل ذكر، خاندان پيامبر هستند:

قال رسُول اللَّه صلي الله عليه وآله: «الذِّكرُ اَنا وَ الائمَّةُ اَهلُ الذِّكرِ». [8] .

پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله فرمودند: ذكر من هستم و امامان، اهل ذكر هستند.

نيز امام باقر عليه السلام در تفسير آيه «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ» فرمودند:

«هُم الاَئِمَّةُ مِن عِترَةِ رَسولُ اللَّهِ صلي الله عليه وآله». [9] .

(اهل ذكر) همان امامان از خاندان رسول خدا صلي الله عليه وآله هستند.

در بسياري از تفاسير و كتاب هاي اهل سنّت نيز رواياتي آمده كه ائمّه طاهرين عليهم السلام را اهل ذكر مي داند. از جمله ابن عباس در تفسير آيه «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ» گفته: اينان محمّد و علي و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام هستند. آنها اهل ذكر، عقل و بيانند. [10] .