«عظمتم» به معني عظيم و والا شمرديد، مي باشد.

«جلال» به معني شوكت، كبريا و عظمت است كه از صفات جمال و جلال خداوند مي باشد.

«شأن» به معني كار و منزلت بوده و معمولاً كاربرد آن در امور پراهمّيت است.

«مجدتم» به معني به گستردگي وصف نموديد و بزرگ داشتيد، مي باشد.

امامان معصوم عليهم السلام با دارا بودن چنين فضائل و مناقبي، جلالت و كبرايي خداوند را عظيم و والا شمردند و شأن و منقبت خداوند را بزرگ داشتند و كرم و بزرگواري خداوند را مجد و عظمت بخشيدند. يعني آن ذوات پاكْ با رفتار، گفتار و كردار خود باعث مجد و عظمت و بزرگي خداوند گرديده اند. چرا كه آنان هستند كه خداوند را آن گونه كه بايد شناخته اند و چون شناخت واقعي به ذات ربّوبي در طينت آنان حاصل شده، تكبير را با تمامي وجود ادا كرده اند و «اَكْبَرتم شَأْنه» حاصل گرديده و با تمام وجود به ذكر «سُبْحان رَبّي العَظيم و بِحَمْده» مبادرت كرده اند، عظمت خداوند را با خود همراه نموده اند و آنان هستند كه در كمال «اِنْقِطاع إلي اللّه» به سر مي برند و جز خداوند را نمي بينند و چون هر چه مي بينند در آن و به همراه آن خدا را ملاحظه مي كنند، شناخت كامل به او يافته و معرفت شهودي حاصل كرده اند.

قال الصادق عليه السلام: «جاء حَبْرٌ الي اَميرالمُؤمنين صَلَواتُ اللّه عَلَيه فَقالَ: يا اَميرَالمؤمنينِ هَل رَأَيتَ رَبَّكَ حين عَبَدْتَهُ فقال: وَيلَكَ ما كنتُ اَعْبُدُ ربّاً لم ارَهُ. قال: و كيف رَأَيتهُ؟ قال: ويلك لا تدركُهُ العُيُون في مشاهَدَة الاَبصار و لكِن راتهُ القُلُوب بِحَقائقِ الايمانِ». [1] .



[ صفحه 174]



امام صادق عليه السلام مي فرمود: شخصي خدمت اميرالمؤمنين عليه السلام رسيد و گفت: اي اميرمؤمنان، پروردگارت را هنگام پرستش ديده ايي؟ فرمود: واي بر تو. من از آنهايي نيستم كه پروردگاري را كه نديده ام، پرستش كنم. عرض كرد: چگونه او را ديده اي؟ فرمود: واي بر تو، ديدگان هنگام نظر كردن او را درك نمي كنند، ولي دل ها با حقايق ايمان او را، ديده اند.

لذا پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله به حضرت علي عليه السلام فرمود:

قال رسول اللّه: «يا عَلي ما عَرَفَ اللّهُ حقّ مَعرِفَتِه غَيري و غَيرك و ما عَرَفَكَ حقّ مَعرِفتِك غَير اللَّه و غَيري». [2] .

پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله فرمودند: اي علي هيچ موجودي خداوند را آن گونه كه حق اوست نشناخت، جز من و تو و تو را نيز كسي نشناخت، جز خداوند و من.

پس چون چنين معرفتي به خداوند دارند، ذات خداوند را عظيم، بزرگ و داراي مجد مي دانند و ديگران كه چنين معرفتي ندارند، از اين كار عاجزند.

امامان معصوم عليهم السلام هر يك نشانه هاي عظمت خداوند و «آية اللّه العظميِ» واقعي الهي گرديده، نشان خداوند را آن چنان بزرگ داشته اند كه از عقول مردم فراتر رفته است. آنان آن چنان خداوند را وصف كرده اند كه هيچ كس را ياراي چنين توصيفي نيست.

قال رجلٌ عند ابي عبداللّه عليه السلام: «اللَّهُ اَكبر. فَقالَ: اللّهُ اَكبر مِن اي شي ء؟ فقال: مِن كلّ شي ءٍ. فقال ابو عبداللّه عليه السلام: حَدَّدْتَه. فقال الرجل: كيف اَقُولُ. قال: قُل اللّهُ اكبر مِن اَنْ يُوصَفَ». [3] .

مردي نزد امام صادق عليه السلام گفت: اللّه اكبر (خداوند بزرگ تر است). امام فرمودند: خدا از چه چيزي بزرگ تر است؟ گفت: از تمامي چيزها. امام فرمودند: خداوند را



[ صفحه 175]



محدود كرده ايي. مرد گفت: پس چه گوييم؟ امام فرمودند: بگو خداوند بزرگ تر از آن است كه به وصف آيد.

حضرت علي عليه السلام كه با چشم دل خداوند را مي بيند و معرفت شهودي يافته اند، مي فرمايد:

«سبحانك ما اَعْظَمُ ما نَري مِن خَلقِك و ما اَصغَرُ عَظَمَتُه في جَنبِ قدرتِكَ». [4] .

منزه و پاكي تو، چه بسيار بزرگ است در نظر ما آنچه از آفرينش تو مي بينم و چه بسيار كوچك است بزرگي آن در پيش قدرت و توانايي تو.

آنان در مناجات ها و دعاهاي خود چنان خداوند را وصف مي نمايند كه گويي در روبروي او نشسته و او را با تمام وجود مي بينند. امام سجاد عليه السلام مي فرمايند:

«سُبْحَانَكَ مَا أَعْظَمَ شَأْنَكَ، وَ أَقْهَرَ سُلْطَانَكَ، وَ أَشَدَّ قُوَّتَكَ، وَ أَنْفَذَ أَمْرَكَ». [5] .

منزه و پاكي تو، چه بزرگ است منزلت تو و چه غالب است پادشاهي تو و چه سخت است توانايي تو و چه جاري است فرمان تو.