«امانة» از ماده «امن» به معني آرامش، سكون قلب و رفع خوف و نگراني و اضطراب است و «امانة» اطلاق به شي ءاي مي شود كه سكون قلب و رفع خوف را به همراه آورده است و گاهي به قرار گرفتن انسان در حالتي كه آرامش قلب داشته باشد و از هر گونه خوف و اضطراب به دور باشد، گفته مي شود.

پس امانت كلمه اي است كه هم به حالت اطلاق مي گردد و هم به شي ء.

«محفوظه» از ماده «حفظ» به معني نگاهداشتن و ضبط و به ياد سپردن است و مفهوم آن به اختلاف موضوعات آن اختلاف پيدا مي كند. بعضي اوقات حفظ مال گفته مي شود. بعضي وقت ها حفظ قرآن يا حفظ كتاب مي گويند. در مواردي به واجبات اضافه مي شود و مي گويند حفظ روزه و يا حفظ نماز. در اينجا به «امانت» اطلاق شده است. همچنان كه مي گويند حفظ امانت و معني آن اين است كه امانت را به گونه اي نگهداري كند كه هيچ آسيبي به آن نرسد.

«الامانة المحفوظ» كه معاني متعدّدي دارد:

1 - يعني شما ائمّه اطهار عليهم السلام امانت حفظ شده خداوند هستيد و همانند قرآن كه خداوند



[ صفحه 226]



وعده داده آن را حفظ نمايد، شما نيز امانتي هستيد كه خداوند شما را حفظ مي نمايد و حكومت را به دست شما مي سپارد و جهان را به دست شما اصلاح مي نمايد و شما بندگان صالح خداوند هستيد.

عن ابي صادق قال: «سألت ابا جعفر عليه السلام عن قول اللّه عزَّ و جلَّ «وَ لَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ»: قال: نحن هم». [1] .

ابي صادق مي گويد: از امام باقر عليه السلام سؤال كردم، منظور خداوند از اين آيه كه مي فرمايد: «همانا در «زبور» بعد از آگاه كننده (تورات)، نوشتيم كه بندگان شايسته ام، زمين را به ارث خواهند برد»، چه كساني هستند؟ امام فرمود: منظور ما هستيم.

2 - دومين معني بر «الامانة المحفوظ» آن است كه گفته شود: شما ائمّه عليهم السلام امانتي هستيد كه نگهداري آن بر همه واجب است وبايد براي حفظ شما از جان و مال خود نثار كنند. چرا كه استواري دين وابسته به وجود امام است و فرمان امام همان فرمان خداست.

همچنان كه شهدا جان خود را در راه ولايت و استواري نظام دين تقديم معبود خود نمودند و با فرمان نائب امام خويش، به سوي ميدان هاي نبرد در راه خدا شتافتند.

3 - معني سوم «الامانة المحفوظه» آن است كه شما امامان هدايت عليهم السلام داراي امانتي هستيد كه آن امانت نزد شما حفظ شده و محفوظ، باقي مانده و هر يك از شما آن امانت را به امام پس از خود مي سپارد و شما امانت داران الهي هستيد.

در بعضي از روايت ها، امانت هايي كه نزد امام است را كتاب، علم و سلاح برشمرده اند كه بايد به دست حضرت مهدي عليه السلام برسد.

عن بريد العجلي قال: سالت ابا جعفر عليه السلام عن قول اللّه عزّ و جلّ «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ



[ صفحه 227]



أَن تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَي أَهْلِهَا» [2] قال: «ايانا عنّي ان تودي الاوّل الي الاِمام الَّذي بَعْده الكُتُب و العِلْم و السِّلاح». [3] .

بريد عجلي گويد: از امام باقر عليه السلام سؤال كردم منظور خداوند از اين آيه چيست كه مي فرمايد: «خدا به شما فرمان مي دهد كه امانت ها را به صاحبانش برسانيد». امام فرمودند: خداوند ما را امر كرده است كه بايد امام پيشين، كتاب ها و علم و سلاح را به امام بعد از خود برساند.

بعضي از بزرگان، امانت در دست ائمّه طاهرين عليهم السلام را «امامت» دانسته كه بايد از آن محافظت كرده و عاقبت به امام بعد از خود برساند.

عن احمد بن عمر قال: سالت الرضا عليه السلام، عن قول اللّه عزّ و جلّ: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَي أَهْلِهَا» قال: «هُم الاَئِمَّة مِن آل مُحمَّد صلي الله عليه وآله ان يُؤدي الاِمام الاَمانة اِلي من بَعْده و لا يخصّ بِها غَيره و لا يزويها عنه». [4] .

احمد بن عمر گويد: از امام رضا عليه السلام درباره قول خداي عزّ و جلّ كه فرمود: «خدا شما را امر مي كند كه امانت ها را به صاحبش رد كنيد»، پرسيدم. فرمود: ايشان ائمّه از آل محمّد صلي الله عليه وآله مي باشند كه بايد هر امامي امانت را به امام بعد از خود بسپارد و به ديگري ندهد و از امام هم دريغ ندارد.

پس امام بايد تمام اموري را كه اسباب امامت است، به امام پس از خود تحويل دهد. چه اين اسباب ظاهري باشد (مثل روايت اوّل)، چه اسباب و امور باطني باشد (مثل روايت دوّم) و هر يك از امامان امانت داران حقيقي خداوند هستند.

عن المعلي بن خنيس قال: سألت ابا عبداللّه عليه السلام عن قول اللّه عزّ و جلّ: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَي أَهْلِهَا» قال: «اَمر الله الاِمام الاوَّل ان يدْفع اِلي الاِمام الَّذي بعدُه كلّ شي ء عنده». [5] .



[ صفحه 228]



معلي بن خنيس گويد: از امام صادق عليه السلام درباره قول خداي عزّ و جلّ كه فرمود: «خدا شما را امر مي كند كه امانت ها را به صاحبانش رد كنيد»، پرسيدم. فرمود: خدا امام پيشين را دستور مي دهد كه هر چه نزد اوست به امام بعد از خود رد كند.