«ردَّ» به معني بازگشت كرد و بازگرداند است. اسم فاعل آن «راد» (بازدارنده) و اسم مفعولِ اين كلمه، «مردود» (بازگردانده شده) است.

«اسفل» افعل التفضيل به معني پايين ترين وزيرين ترين مي باشد. قرآن كريم مي فرمايد:

«إِنَّ الْمُنَافِقِينَ فِي الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ». [1] .

همانا منافقان در پايين ترين مرحله دوزخ قرار دارند.



[ صفحه 254]



«دَرَك» عميق ترين نقطه چيزي مانند قعر اقيانوس است و به آخرين ريسمان هايي كه به يكديگر متّصل مي كنند و به عمق دريا مي فرستند، «دَرَك» گفته مي شود. همچنين به خسارت هايي كه دامن گير انسان مي شود، «دَرَك» مي گويند. پس درك، به مراتب و مراحل زيرين و پايين اطلاق مي گردد و در مقابلِ «درجه» كه به مراتب و مراحل بالا گفته مي شود، قرار دارد. از همين رو به پله هايي كه به طرف پايين و سرداب مي رود، «درك» مي گويند و به پايين بردن مقام و رتبه شخص، «دركه» استعمال مي شود. همچنان كه به پله هايي كه به طرف بالا مي رود. «درج» گفته شده و به بالا بردن مقام و شخصيت فرد «درجه» مي گويند.

«جحيم» از ماده «جَحْم» يا «جَحْمَة» گرفته شده و به معني «شدّت برافروختگي آتش» و «آتش هايي كه روي هم متراكم است» مي باشد. به همين دليل نام جهنّم، «جحيم» گذاشته شده است.

«وَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَآ أُولئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ». [2] .

و كساني كه كافر شدند و آيات ما را تكذيب كردند، اهل دوزخ هستند.

به آتش هاي سوزان و وسيع دنيا نيز جحيم گفته مي شود، چنان كه آتشِ افروخته شده براي حضرت ابراهيم عليه السلام، جحيم خوانده شده است. [3] .

در اين فراز عرضه مي داريم: هر كس با عمل، كردار، رفتار، گفتار خود از شما برگشت و به ولايت شما پشت كرد و ولايت شما را نپذيرفت و آن را تكذيب نمود، در پايين ترين رتبه و در زيرين ترين قعر، و عمق دوزخ كه داراي آتش هاي فراوان و متراكم است، جاي دارد.



[ صفحه 255]



عن علي عليه السلام قال: «قال رسولُ اللّه صلي الله عليه وآله ذات يوم: يا عَلي إن جِبْرئيل أخْبرني ان اُمَّتي يغدر بِك مِن بَعْدي، فَوَيْل ثمَّ ويل ثمَّ ويل لهم. قلت: يا رسول اللّه و ما ويل؟ قال: واد في جهنَّم اكثر اَهْله معادوك و القاتِلون لِذُرّيتك و الناكِثون لِبيعتكَ، فَطوبي ثُمَّ طوبي ثُمَّ طوبي لِمَنْ احبّك و والاك. قلت: يا رسول اللّه و ما طوبي؟ قال: شَجَرة في دارك في الجنّة لَيْسَ دار من دور شيعتك في الجَنّة الا و فيها غصن مِن تِلْك الشَّجَرة تهدل عَلَيهم بِكُلّ ما يَشْتَهون». [4] .

حضرت علي عليه السلام مي فرمايد: روزي پيامبر صلي الله عليه وآله به من فرمودند: اي علي، جبرئيل مرا خبر داد كه امّتم پس از من به تو بي وفايي مي نمايد. پس واي و واي و واي بر آنها. گفتم: اي رسول خدا، منظور از «واي» چيست؟ فرمودند: منظور سرزميني است در جهنّم، كه اكثر اهالي آن دشمنان تو و كشندگان فرزندان تو و سرپيچي كنندگانْ با بيعت تو هستند و خوشا به حال و خوشا به حال و خوشا به حالِ دوستان تو و گروندگان به ولايت تو. عرض كردم: منظور شما از «خوشا به حال» چيست؟ فرمودند: درختي در خانه بهشتي تو وجود دارد كه هيچ شيعه در بهشت نيست، مگر آنكه شاخه اي از آن درخت در خانه او هست و هر چه خواست از آن تناول مي كند.

در احاديث ديگري كه از ائمّه اطهار عليهم السلام صادر شده كه مي خوانيم: هر كس از ائمّه، روي گرداند، همانند كسي است كه از خداوند برگشته و به خدا پشت كرده است.

قال الصادق عليه السلام: «الرادّ علينا الرادّ علي اللّه و هُوَ عَلي حدّ الشِرْك باللّه». [5] .

هر كه ما را رد كند، خداوند را رد كرده و او در راهِ شركِ به خدا گام نهاده است.