در فراز قبل خوانديم كه خداوند، ائمّه اطهار عليهم السلام را به صورت نور آفريد و در اين فراز مي گوييم، سپس شما را به اطراف عرش خود طواف كننده و گردش گر قرار داد. براي واضح شدن اين فراز، به توضيح عرش و كيفيت گردش مي پردازيم:

«عرش» در لغت به معني چيزي است كه داراي سقف باشد و گاهي به خود سقف، عرش گفته مي شود و گاهي به تخت هايي كه پايه هاي بلند دارد، عرش مي گويند.

امّا منظور از عرش الهي چيست؟ در جواب اين سؤال، بعضي گفته اند منظور قدرت خداوند است. بعضي بر اين باورند كه عرش خداوند كنايه از علم بي پايان پروردگار است. برخي عرش را به مالكيت و حاكميت خداوند تفسير كرده اند. بعضي از بزرگان، عرش الهي را كنايه از تمامي صفات كماليّه و جلاليّه او دانسته اند، چرا كه هر يك از اوصاف، بيانگر عظمت مقام خداوند است.

اگر «عرش» در كنار «كرسي» قرار گرفت كرسي (كه معمولاً به تخت هاي پايه كوتاه گفته مي شود)، ممكن است كنايه از جهان مادّه باشد و عرش كنايه از جهان مافوق مادّه. مانند عالم ارواح و فرشتگان.

شايد منظور از طواف و گردش امامان معصوم عليهم السلام به اطراف عرش الهي، سير نوراني آنها در اطراف عرش خداوند و وجود آنها در كنار عرش او است.



[ صفحه 269]



قال رسول اللّه صلي الله عليه وآله: «لَيْلَة اسري به إلي السَّماء قال لي الجليل جلّ ثناؤه:... يا مُحمّد تحبّ أن تراهم؟ قلت: نعم يا رب. فقال لي: التَفت عَن يَمين العَرْش فالتفت فَإذا بِعلي و فَاطمة و الحَسَن و الحُسَين و علي بن الحُسَين و مُحمّد بن علي و جَعْفر بن محمّد و مُوسي بن جَعْفر و عَلي بن مُوسي و محمّد بن عَلي و عَلي بن محمّد و الحسن بن علي و المَهْدي في ضحضاح مِنْ نُور قياماً يصلّون و هُو في وسطهم كانه كوكب دري. فقال: يا محمّد هولآء الحجج و هُو الثائر مِنْ عِتْرَتك». [1] .

پيامبر خدا صلي الله عليه وآله فرمودند: آن شبي كه به سوي آسمان سير كرده به معراج رفتم خداوند جليل خطاب فرمود: اي محمّد، آيا دوست داري معصومين را مشاهده كني؟ گفتم: آري. خطاب رسيد به سمت راست عرش توجّه كن. وقتي متوجّه عرش خداوند شدم، علي، فاطمه، حسن، حسين، علي بن حسين، محمّد بن علي، جعفر بن محمّد، موسي بن جعفر، علي بن موسي، محمّد بن علي، علي بن محمّد و حسن بن علي را آنجا ديدم، در حالي كه مهدي همانند ستاره اي نوراني در وسط آنان ايستاده، مانند دُرّي مي درخشيد. خداوند خطاب فرمود: اي محمّد اينان حجّت ها و برگزيدگان خاندان تو هستند.

شايد هم منظور آن است كه آنها عضوي از ركن و پايه عرش الهي هستند. چرا كه بر عرش خداوند، شعار توحيد، نبوّت و امامت نوشته شده است.

قال الصادق عليه السلام: «إنّ اللّه عزّ و جلّ لَمّا خَلَقَ العَرْش كَتَبَ عَلي قوائمّه: «لا إله إلّا اللّه مُحَمَّدٌ رَسول اللّه علي أميرالمؤمنين». [2] .

امام صادق عليه السلام فرمودند: وقتي خداوند عرش را آفريد بر كناره آن نوشت هيچ معبودي جز خداوند نيست و محمّد فرستاده خدا است و علي اميرمؤمنان است.

و شايد منظور از گردشگري و طواف ائمّه طاهرين عليهم السلام در عرش خداوند آن است كه وجود آنها محيط بر عرش خداوند بوده و آنها علم كامل بر عرش الهي دارند. يعني آنها



[ صفحه 270]



بر عظمت، كمال، علم و قدرت خداوند واقف بوده، بر آن احاطه دارند و از همين جهت است كه امامان معصوم عليهم السلام گنجواره هاي علم خداوند و حافظ اسرار او هستند.

همچنان كه در بعضي از احاديث، امامان معصوم عليهم السلام، خود را محيط بر علم، قدرت و عظمت خداوند دانسته اند. اين احاطه بر صفات جمال الهي آنچنان فراگير است كه هر كس خداوند را قصد مي نمايد، توجّه به ائمّه اطهار عليهم السلام كرده است و اوّل آنها را مي بيند، سپس خداوند را. همچنان كه در فرازهاي بعد مي خوانيم:

«و مَنْ قَصده تَوجَّه بِكُم»

و هر كه قصد او كند، به شما رو نمايد.