بر اساس آنچه از قرآن كريم استفاده مي شود، پيشوايان بر دو گونه هستند:

1 - پيشواياني كه مردم را به سوي فلاح و رستگاري دعوت كرده، خود مطيع امر الهي هستند و مردم را نيز به يكتاپرستي دعوت مي نمايند.



[ صفحه 346]



2 - پيشواياني كه مردم را به سوي آتش راهنمايي مي كنند.

عن ابي عبداللّه عليه السلام: انّ الدُّنيا لا تَكُون إلّا و فيها إمامان برٌّ و فاجر فالبرُ الَّذي قال اللّه «وَ جَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا» [1] و أمّا الفاجر فَالَّذي قال اللّه «وَ جَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَي النَّارِ وَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ لَا يُنصَرُونَ [2] . [3] .

امام صادق عليه السلام فرمودند: همانا دنيا پابرجا نيست، مگر آنكه در آن دو گروه پيشوا وجود دارند؛ پيشوايان نيكوكار و پيشوايان بدكردار و امّا پيشوايان نيكوكار همانهايي هستند كه خداوند درباره شان فرموده «و قرار داديم آنها را پيشواياني كه به فرمان ما هدايت مي نمايند» و امّا پيشوايان بدكردار آنهايي هستند كه خداوند در مذمت آنها گفته «و قرار داديم آنها را پيشواياني كه دعوت به سوي آتش مي نمايند و روز رستاخيز ياري نخواهند شد».

در اين فراز، زائر از پيشوايان بدكردار كه به سوي آتش و عذاب دوزخ دعوت گر هستند، بيزاري و برائت مي جويد و آنها سيزدهمين دسته و آخرين گروهي هستند كه زائر از آنها برائت جسته است.

با اين برائت اعلام مي دارد كه من پيرو پيشوايان هدايت گر هستم. چرا كه امامان هدايت گر، پيشواي مردمان نيكوسرشت هستند و امامان دعوت گر به سوي آتش، پيشواي مردمان بدطينت و فريب خورده مي باشند.

قال علي عليه السلام: «الأئمَّة مِن قُريش أبرارها امراء الأبْرارها و فُجّارِها امراء فُجّارها». [4] .

امام علي عليه السلام فرمودند: تمامي پيشوايان از قريش هستند. پيشوايان نيكو، فرمانروايان نيكويان هستند و پيشوايان فاجر، فرمانروايان براي انسان هاي فاجر مي باشند.



[ صفحه 347]



پيشوايان نيكو، همان امامان معصوم عليهم السلام مي باشند كه عبارتند از حضرت علي عليه السلام و يازده نور پاك از فرزندان امام علي و حضرت زهرا عليهما السلام.

عن ابي جعفر عليه السلام في قوله تعالي «وَ جَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا» قال: «يَعْني الأئمَّة مِن وَلد فاطمة». [5] .

امام باقر عليه السلام در تفسير سخن خداوند كه فرمود: «قرار داديم آنها را پيشواياني كه به فرمان ما هدايت مي نمايند»، فرمودند: منظور از پيشوايان، امامان از فرزندان فاطمه هستند.