«اَشْرَقَت» از ماده «شَرْق» و به معني برآمدن و تابيدن نور است.



[ صفحه 392]



«فازَ» از ماده «فوز» بوده و در اصل به معني نجات از هلاكت و رسيدن به محبوب است. راغب اصفهاني مي گويد: «فوز به معني پيروزي توأم با سلامت است». در قرآن كريم «فوز» دو بار به «مبيّن» توصيف شده [1] و يك بار به «كبير» وصف شده است. [2] امّا در هيجده آيه به «عظيم» توصيف گشته است. [3] و در تمامي اين آيات، منظور بهشت و نجات در آخرت است.

«يُسْلَك» به معني وارد مي شود و نفوذ مي كند است.

«غَضَبُ» از ماده «غضب» به معني خشمگين شدن است و اين كلمه هر گاه به خداوند اضافه گردد، مراد از آن نازل شدن عقوبت بر كسي است كه مورد غضب واقع شده است. منظور از مجموع اين فرازها، زمان قيام حضرت مهدي عليه السلام و رجعت ائمّه عليهم السلام است كه با حضور امام، زمين منوّر و روشن مي گردد و همه نجات يافتگان به واسطه ولايت آنها و در پرتو آن حكومت، به رستگاري كامل دست مي يابند و در حكومتِ صالحان، به سوي رضوان الهي سلوك مي يابند و هر كس منكر ولايت امامان باشد، مورد غصب و خشم الهي قرار گرفته، به دست امام و يا ياران امام به مكافات اعمال خود مي رسد.

شايد هم منظور از اين فرازها، روز رستاخيز و در صحراي محشر است. همان گونه كه فرازهاي قبل را نيز به آن روز تعبير نموديم. مؤيّد اين مطلب آنكه، قرآن كريم مي فرمايد:

«وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا». [4] .

و زمين به نور پروردگارش روشن مي شود.



[ صفحه 393]



از سياق آيه مشخص مي شود كه منظور قرآن، روز رستاخيز است و همه مفسّرانِ قرآن كريم نيز اين آيه را به همين صورت تفسير نموده اند. و درباره آن گفته اند: منظور از «نور ربّ»، حق و عدالت است كه خداوند صفحه زمين را در آن روز با آن نوراني مي كند.

محدّثين نيز اين آيه را بيان روز رستاخيز دانسته اند. علّامه مجلسي پيرامون اين آيه مي گويد: «زمين به عدل پروردگار در روز قيامت روشن مي شود. زيرا نور زمين به عدالت است.» [5] .

پس مي گوييم زمين به نور عدالت و حق جويي حضرات معصومين عليهم السلام روشن مي گردد و مَجراي گسترش عدالت الهي، ائمّه معصومين عليهم السلام هستند. همچنان كه آنها تقسيم كننده آتش و بهشت بوده مظهر عدالت خواهي خداوند مي باشند.

«وَفازَ الْفَائِزُونَ بِوِلايَتِكُمْ». در آن روز مردم دو دسته خواهند شد، دسته اوّل كه نجات يافتگان هستند، به سوي بهشت خواهند رفت.

«أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمُ الْفَآئِزُونَ». [6] .

اصحاب بهشت از نجات يافتگان هستند.

دسته اوّل به ولايت ائمّه اطهار عليهم السلام اعتقاد قلبي داشته، در مسير ولايت بوده اند و مُهر ولايت بر پرونده اعمال آنها زده شده و در صحراي محشر با نور ولايت كه به همراه دارند، حركت مي كنند.

قال رسول اللّه صلي الله عليه وآله: «اما وَ اللّه لا يحبّ اَهْل بَيْتي عَبْد إلاَّ اعطاه اللّه عزَّ و جلَّ نُوراً حَتَّي يَرد عَلي الحَوْض». [7] .



[ صفحه 394]



پيامبر خدا صلي الله عليه وآله فرمودند: هان به خداوند سوگند، هيچ بنده اي اهل بيت مرا دوست ندارد، مگر اينكه خداوند به او نوري عطا فرمايد تا اينكه در كنار حوض بر من وارد شود.

چنين افرادي از تمامي آسيب هاي مرگ و پس از مرگ در امانند.

قال الصادق عليه السلام: «انّ حُبّنا أَهل البَيْتِ ليُنْتَفَعُ به في سَبْعة مَواطن: عِنْد اللّه و عِنْدَ المَوْت و عِنْدَ القَبْر و يَوْم الحَشْر و عِنْد الحَوْض و عِنْدَ الميزان وَ عِنْد الصِّراط». [8] .

امام صادق عليه السلام فرمودند: همانا دوست داشتن ما اهل بيت در هفت جا مفيد است: در پيشگاه خداوند و هنگام مردن و در قبر و روز رستاخيز و در كنار حوض كوثر و در وقت محاسبه ميزان و در وقت عبور از صراط.

و شفاعت ائمّه طاهرين عليهم السلام شامل حالشان مي گردد.

قال رسول اللّه صلي الله عليه وآله: «إلْزموا مَوَدَّتنا أَهل البَيْت فَانَّه مَن لَقي اللّه و هُوَ يحبنا دخل الجنة بِشفاعتِنا والذي نفسي بيده لاينتفع عبد بعمله الا بمعرفتنا». [9] .

پيامبر خدا صلي الله عليه وآله فرمودند: دوستي اهل بيت را بر خود لازم شماريد. زيرا هر كس در روز قيامت خداوند را در حالي كه ما را دوست دارد ملاقات كند، با شفاعت ما به بهشت داخل خواهد شد، قسم به آنكه جانم در دست او است عمل هاي مردم نفعي ندارد مگر آنچه به همراه معرفت ما باشد.

پس «فوز» كه همان پيروزي توأم با سلامتي است، در قيامت شامل نوري است كه خداوند به محبّ ائمّه عليهم السلام مي دهد و او را از تمامي آسيب هاي مرگ و عواقب آن نجات مي دهد و او به شفاعت امامان مي رسد كه هر يك از اين موارد، فوز بسيار بزرگي است كه همه به سبب ولايت ائمّه عليهم السلام حاصل گرديده است.

«بِكُمْ يُسْلَكُ اِلَي الرِّضْوانِ». در روز رستاخيز سلوك به سوي رضوان و بهشت الهي



[ صفحه 395]



آغاز مي گردد كه مرحله اوّلِ حركت به سوي بهشت، عبور نمودن از صراط است. در اين مرحله ثابت قدمان بر روي صراط، محبّان ائمّه عليهم السلام مي باشند.

قال رسول اللّه صلي الله عليه وآله: «اثبتكُم عَلي الصِراط اشّدكم حُبَّا لي وَ لِاَهل بيتي». [10] .

پيامبر خدا صلي الله عليه وآله فرمودند: استوارترين شما بر صراط كساني هستند كه علاقه شان نسبت به من و اهل بيتم بيشتر باشد.

همانها از صراط عبور كرده، از آتش دوزخ رهايي مي يابند.

قال الصادق عليه السلام: «و اللّه لا يَموت عَبد يُحبّ اللّه و رَسوله و يَتَوَلّي الأئمّة فتمسَّه النّار». [11] .

امام صادق عليه السلام فرمودند: به خدا سوگند هر بنده اي كه خدا و رسولش را دوست داشته و ولايت ائمّه عليهم السلام را پذيرفته باشد و از دنيا برود، آتش دوزخ به او نمي رسد.

بنابراين چنين شخصي وارد بهشت و رضوان الهي مي گردد.

قال علي عليه السلام: «مَنْ احبَّنا بِقَلْبه و اعانَنا بِلِسانه و قاتل مَعَنا أَعْدائِنا بِيَده، فَهُو مَعَنا في الجنَّة في دَرَجتنا و مَن احبّنا بِقَلْبه و اعانَنا بِلِسانه و لَمْ يُقاتل مَعَنا أعدائنا، فَهُو أَسْفل من ذلك بِدَرَجَتين و مَنْ احبّنا بِقَلْبه و لَمْ يعنا بِلِسانه و لا بِيَده، فَهُو في الجنَّة». [12] .

حضرت علي عليه السلام فرمود: هر كس در دلْ ما را دوست بدارد و با زبانش ياريمان رساند و در كنار ما با دشمنان ما بجنگد، در بهشت در كنار ما و در درجه ما خواهد بود و هر كه در دلْ ما را دوست بدارد و با زبانش ياريمان رساند، ولي در كنار ما با دشمنان ما كارزار نكند، در بهشت دو درجه پايين تر از آن قرار خواهد گرفت و هر كس در دلْ ما را دوست بدارد، امّا با زبان و دست خود ياريمان



[ صفحه 396]



نرساند، او نيز در (درجه هاي پايين ترِ) بهشت خواهد بود.

در نهايت بايد گفت كه شخص سالك، با ائمّه عليهم السلام محشور مي گردد.

قال رسول اللّه صلي الله عليه وآله: «مَن احبّنا اَهل البَيْت في اللّه حَشَرَ مَعَنا و ادخلناه مَعَنا الجنَّة». [13] .

پيامبر خدا صلي الله عليه وآله فرمودند: هر كس ما اهل بيت را به خاطر خدا دوست بدارد، با ما محشور خواهد شد و او را با خود به بهشت خواهيم برد.

پس سلوك به سوي بهشت، بسته به محبّت و علاقه اي كه شخصِ سالك به ائمّه اطهار عليه السلام دارد، داراي مراتب است.

«وَعَلي مَنْ جَحَدَ وِلايَتَكُمْ غَضَبُ الرَّحْمنِ». گفتيم كه در روز رستاخيز مردم دو دسته خواهند شد؛ دسته اوّل فائزون هستند و دسته دوم كساني كه خشم خداوند را فراهم نموده اند.

يكي از گروه هايي كه مورد غصب خداوند قرار مي گيرند، كساني هستند كه ولايت ائمّه معصومين عليهم السلام را انكار كرده، در دل خود نه تنها محبّت آنها را ندارد، بلكه بغض و كينه ائمّه عليهم السلام را در دل مي پرورانند. آنها مورد غصب و خشم خداوند قرار خواهند گرفت.

قال علي عليه السلام: «لُِمحبّنا اَفْواج مِن رَحْمَة اللّه، وَ لِمُبْغِضينا اَفْواج مِن سخَط اللّه». [14] .

امام علي عليه السلام فرمودند: براي دوستان ما فوجهايي از رحمت خداوند است و براي كينه توزانِ ما، فوج هايي از خشم و ناخوشنودي خداست.

آنها در آن روز كه همه محتاج رحمت الهي هستند، از رحمت خداوند به دور مي باشند.



[ صفحه 397]



قال رسول اللّه صلي الله عليه وآله: «اَلا و مَنْ ابغض آل مُحمَّد جاء يَوْم القيامَة مَكْتوباً بَيْن عَيْنيه آيس مِنْ رَحْمة اللّه». [15] .

پيامبر خدا صلي الله عليه وآله فرمودند: آگاه باشيد، هر كس آل محمّد را دشمن بدارد، روز قيامت در حالي بيايد كه بر پيشاني اش نوشته شده است؛ «محروم از رحمت خداوند».

اين افراد به كفّار ملحق مي شوند.

قال رسول اللّه صلي الله عليه وآله: «اَلا و مَنْ مات عَلي بُغض آل مُحمَّد مات كافراً». [16] .

پيامبر خدا صلي الله عليه وآله فرمودند: آگاه باشيد، هر كس با بغض و دشمنيِ آل محمّد بميرد، كافر مرده است.

چنين افرادي را در آتش دوزخ سرنگون مي نمايند.

قال رسول اللّه صلي الله عليه وآله: «وَ الَّذي نَفْسي بِيَده لا يبغضا اَهْل البَيْت أَحد إلّا اكبه اللّه عَلي وَجهه في نار جهنم». [17] .

پيامبر خدا صلي الله عليه وآله فرمودند: سوگند به آنكه جانم در دست اوست، هيچ كس ما اهل بيت را دشمن ندارد، مگر اينكه خداوند او را با صورت در آتش دوزخ سرنگون مي كند.

استفاده از فعل ماضي در تمامي فرازهاي چهارگانه به خاطر آن است كه زائر اعلام مي دارد تحقّق و وقوع تمامي اينها براي من يقيني مي باشد و تمامي اين مراحل قطعي الوقوع است. همان گونه كه وقوع فرازهاي قبلي نيز قطعي مي باشد.

البتّه شايد منظور از اين فرازها آن است كه زمين يك نور ظاهري دارد و آن خورشيد است و يك نور باطني كه ائمّه عليهم السلام هستند و زمين به نور وجوديِ ائمّه معصومين عليهم السلام،



[ صفحه 398]



روشن و منور گرديده و با استفاده از اين روشني است كه رستگاران به رستگاري مي رسند و اگر آن نور نبود و ظلمات حاكم بود، راه رستگاري گم مي شد و هيچ كس رستگار نمي گشت و با آن نور است كه سير و سلوك به سوي رضوان و بهشت الهي از زمين آغاز مي گردد و هر كس كه كور است، نور ولايت را انكار نمايد، اسباب غضب و خشم خداوند را براي خود فراهم آورده است.

شايد هم منظور آن است كه با تابيدن نور هدايتِ ائمّه عليهم السلام بر قلب هاي اهل زمين، همگي هدايت گشته اند.