اين فراز به دو صورت تفسير شده:

1- در تفسيرِ اوّل، «بَلاء» به معني آزمايش و امتحان آمده است.

سنّت خداوند آن است كه همه را مورد آزمايش و امتحان قرار دهد.

«الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا». [1] .

همان (خدايي) كه مرگ و زندگي را بيافريد تا شما را بيازمايد كه كدامتان نيكوكارتريد.

بسياري از افراد در آزمايش هاي الهي، سرافكنده مي شوند.

قال الحسين عليه السلام: «... فَإذا مُحِّصوا بالبَلاء قَلَّ الديانون». [2] .

امام حسين عليه السلام فرمودند:... و آن گاه كه مردم به بوته آزمايش گذارده شوند، مشخص مي گردد دينداران كم اند.



[ صفحه 426]



ولي مؤمنين هميشه از امتحان هاي الهي سربلند بيرون آمده اند.

قال علي عليه السلام: «في تقلّب الأحْوال علم جَواهر الرِجال». [3] .

امام علي عليه السلام فرمودند: در دگرگوني هاي زمانه است كه گوهر مردان شناخته مي شود.

امامان معصوم عليهم السلام زيباترين امتحان ها را به درگاه الهي ارائه داده اند و آنها با نثار جان، مال و فرزندان خود، به عالي ترين وجه از امتحان الهي سربلند خارج شده اند، با آنكه سخت ترين امتحان هاي خداوند از اوليا و انبيا است.

قال ابو عبداللّه عليه السلام: «انّ اَشَّد النَّاس بَلاء الأنْبياء ثُمَّ الَّذين يلَونهُم ثُمَّ الامثل فَالامثل». [4] .

امام صادق عليه السلام فرمودند: همانا سخت ترين كساني كه امتحان مي شوند، پيامبران هستند و پس از آنان پيروان آنها و بعد از آنها هر كس مثل آنها و همانند آنهاست.

پس از انبيا و اولياي الهي، خداوند اصحاب و دلباختگان آنان را به امتحان هاي بزرگ آزمايش مي نمايد.

عن ابي عبداللّه عليه السلام انه قال و عِنْده سدير: «إنّ اللّه إذا احب عَبْدا غثه بِالبَلاء غثاً و ثجه بِه ثجاً و أنا و ايّاكم لنصبح به و نمسي». [5] .

امام صادق عليه السلام (در حالي كه سدير نزد ايشان نشسته بود) فرمودند: همانا خداوند هنگامي كه بنده اي را دوست داشته باشد، گرفتار مي نمايد او را به امتحان و روان مي سازد به سوي او آزمايش هاي خود را و من و شما، صبح مي كنيم و شب مي كنيم در حال آزمايش الهي.

البتّه خداوند همه مردم را مورد امتحان و ارزيابي قرار مي دهد و همه در بوته



[ صفحه 427]



آزمايشات مختلف خداوند قرار دارند، ولي بايد توجّه داشت كه علّت امتحان از افرادِ مختلف، متفاوت است.

قال النبي صلي الله عليه وآله: «إنّ البَلاء لِلْظالم أدب و لِلْمؤمن إمْتحان و لِلْاَنْبياء دَرجه و لِلْاولياء كرامة». [6] .

پيامبر صلي الله عليه وآله فرمودند: همانا بلاها و گرفتاري ها براي ستمكار ادب و براي مؤمن امتحان و براي پيامبران درجه و براي اولياي الهي كرامت است.

چه زيبا امامان از پَسِ تمامي امتحان ها و مصيبت ها برآمدند و در دين خداوند استقامت نمودند تا به درجه شهادت رسيدند.

قال الحسن بن علي عليه السلام: «و اللّه لَقَد عَهد إلينا رَسولِ اللّه ان هذا الأَمْر يملِكه إثْنا عَشَرَ إماماً مِن وَلد عَلي و فاطمة ما مِنّا إلّا مَسْمُوم اَوْ مَقْتول». [7] .

امام حسن عليه السلام فرمودند: به خداوند سوگند همانا پيامبر با ما عهد بسته كه دوازده امام از فرزندان علي و فاطمه مالك امامت گردند و هيچ يك از ما دوازده امام امامت نمي كنيم، مگر آنكه مسموم يا كشته شويم.

ابن مسعود در فضيلت «اصحاب كساء» مي گويد: حضرت علي بن ابيطالب و حضرت فاطمه و امام حسن و امام حسين عليهم السلام در دنيا بر طاعت خداوند و بر گرسنگي و فقر، صبر پيشه كردند و بلاها را براي خدا بر جان خريدند. [8] .

2 - در تفسير دوّم «بَلاء» به معني نعمت و تفضّل معنا شده است. كما اينكه در دعاي روزهاي عيد مي خوانيم:

«اَلْحَمْدُللّه عَلي ما ابْلانا».

خداوند را سپاس مي گوييم به خاطر آن همه نعمت كه به ما ارزاني داشت.



[ صفحه 428]



بنابراين تأويل، معني فراز اين گونه است كه زائر مي گويد: چگونه قادر هستم و قدرت دارم بر احصا و جمع آوري نعمت هاي زيبايي كه خداوند به شما داده است و يا نعمت هايي كه خداوند به واسطه شما به ديگران داده است كه از آن جمله نعمت وجودي امام و ولايت آنان و بركات آنها در زندگي مادي و معنويِ مردم است.

اين نعمت ها آنچنان عظيم وگران بهاست كه وجودامام عينِ«نعمت الهي» گرديده است.

قال الصادق عليه السلام: «نَحْن اَهْل البيت النَعيم الَّذي أَنعم اللّه بِنا عَلي العِباد». [9] .

امام صادق عليه السلام فرمودند: ما هستيم اهل بيت نعمت دار. همانها كه خداوند به واسطه ما به بندگان نعمت عنايت مي فرمايد.