بازگشت

شرايط عمل به حديث و دعوت به عرضه ي حديث به معصومين


1ـ محمد بن عيسي قال: أقراني داود بن فرقد الفارسي كتابه الي ابي الحسن الثالث (عليه السلام) وجوابه بخطه فقال نسألك عن العلم المنقول الينا عن آبائك و اجدادك قد اختلفوا علينا فيه كيف العمل به علي اختلافه؟ اذا نرد اليك فقد اختلف فيه. فكتب ـ و قرأتهما علمتم انه قولنا فالزموه و ما لم تعلموا فردوه الينا.

محمد بن عيسي گويد: داود بن فرقد فارسي نامه خودش به امام هادي (عليه السلام) و پاسخ ايشان به خودشان را براي من خواند كه سؤال كرده بود: از شما درباره ي علم روايت شده از پدران و نياكانتان كه به صورت هاي مختلف به ما رسيده است، مي پرسيم؛ در صورت وجود اختلاف، عمل بدان چگونه است؟ پس امام (عليه السلام) نوشت: هر چه را كه دانستيد سخن ماست بدان عمل كنيد و هر چه را كه ندانستيد به خودمان بر گردانيد.

اين روايت به بيان يكي از شرايط عمل به حديث مي پردازد، به اين ترتيب كه هر گاه يقين شود روايتي سخن معصوم است، عمل به آن لازم مي باشد؛ يعني علم به صدور حديث از معصوم، الزام در عمل به آن مي آورد. حال اين سؤال پيش مي آيد كه در رواياتي كه علم به صدور روايت از معصوم نداريم چه كنيم؟ پاسخ اين سؤال در قسمت دوم روايت است كه مي فرمايد: اينگونه روايات را به معصوم عرضه مي كنيم و ما در صفحات آينده درباره ي عرضه ي روايات بحث خواهيم كرد.

2ـ من كتاب المسايل، من مسايل محمد بن علي بن عيسي: حدثنا محمد بن احمد بن محمد بن زياد و موسي بن محمد بن علي بن موسي قال كتبت الي ابي الحسن (عليه السلام) اسأله عن العلم المنقول الينا عن آبائك و اجدادك صلوات الله عليهم قد اختلف علينا فيه فكيف العمل به علي اختلافه و الرد اليك فيما اختلف فيه فكتب عليه السلام، ما علمتم انه قولنا فالزموه و ما لم تعلموا فردوه الينا.

محمد بن احمد و موسي بن محمد گويند: به امام هادي (عليه السلام) نوشتم و از او درباره ي علمي كه از پدران او بر ما مي رسد سؤال كردم كه به صورت هاي مختلف به ما رسيده است؛ حال با اين اختلافات عمل به آن ها و يا بازگرداندن آن ها به شما چگونه است؟ امام (عليه السلام) نوشتند: هر چه را كه دانستيد سخن ماست، پس بدان عمل كنيد و هر چه را كه ندانستيد به ما بازگردانيد.

اين روايت با روايت قبلي تقريباً يكي است و فقط اسناد آن فرق مي كند. اما مطلب ديگري كه از اين روايت مي توان دريافت، لزوم عرضه ي حديث به معصومين است كه اين عرضه ي حديث از كار هايي است كه اصحاب ائمه (عليهم السلام) كراراً آن را انجام مي داده ا ند. عرضه ي روايت به معصوم چند شيوه داشته است:

گاهي عرضه ي حديث براي تصحيح و تأييد متن حديث بوده است و گاهي عرضه ي حديث براي فهم متن حديث و مفهوم آن بوده است كه در بخش اقدامات علم الحديثي امام، نمونه هايي از عرضه ي احاديث به امام هادي (عليه السلام) را ذكر خواهيم كرد.