و گفتارتان مسلم و حتمي است.

«حكم» بودن گفتار ائمه معصومين عليهم السلام، به معني حكمت آميز بودن سخنان آنان است. بايد گفت آن سخنان به قدري داراي حكمت است كه از باب «مبالغه» براي آن استفاده شده است. يعني اين سخنان عين حكمت مي باشد.

«حتميت» سخنان معصومين عليهم السلام، بيان علت حكمت آميز بودن سخنان آنان است. زيرا از آنجايي كه سخنان ائمه اطهار عليهم السلام حكم است، به منظور تحصيل تمام حكمت هاي آن، انجام آن سخنان لازم الاتباع مي باشد.

در فرازهاي قبل زائر بر نورانيت كلام ائمه اعتراف كرد و در اينجا بر حكمت آميز بودن و حتميت قول آنان اقرار نمود. لذا بايد توجه داشت كه «كلام» اعم است از «قول». چرا كه «كلام» هر سخني است كه از دهان خارج شود، چه شنونده و مخاطبي داشته باشد و چه نداشته باشد. مانند ذكر و حكايت نفس و تلاوت قرآن، دعا و.... ولي «قول» سخني است كه خطاب به مخاطب گفته شود.

پس براي «كلام» تعبير «نور» كه عام است به كار مي رود و براي «قول» تعابير «حكم و حتم» كه اخص از «نور» است گفته مي شود، تا عام در كنار عام و خاص در كنار خاص قرار گيرد.



[ صفحه 182]