بازگشت

ومنتهي الحلم


و (سلام بر شما اي) نهايت و پايان بردباري.

«حلم» به معني «بردباري در راه رسيدن به هدف مقدس» است و «حليم» كسي است كه در عين توانمندي، قبل از فرارسيدن وقتش شتاب نمي كند و عجله به خرج نمي دهد، روحي بزرگ دارد وبر احساسات خويش مسلط است.

پس معناي حلم و بردباري آن نيست كه شخص حليم در مقابل ناگواري ها هيچ گونه اقدام و قيامي نكند، بلكه بدين معناست كه انسان عجولانه، نسنجيده و نابخردانه به كاري اقدام ننمايد.

لذا حضرت علي عليه السلام در يك برهه طولاني، استخوان در گلو و خار در چشم، صبر و تحمل مي نمايد و در برهه ديگر در نهروان، از كشته هاي خوارج پشته ها مي سازد. چرا كه سكوت او به خاطر آن بود كه «از آشنايي مردم با اسلام، زمان چنداني نگذشته بود، از اين رو نه خاندان عصمت و طهارت را مي شناختند و نه مزايا و ملاك هاي برتري ديني را مي دانستند.» نهج البلاغه، خ 3. اما زماني كه به حكومت رسيد و زمينه جنگيدن با جبهه باطل را فراهم ديد، در مقابل باطل و اهل آن، صف آرايي كرد.

حضرت امام حسن و امام حسين عليهما السلام نيز زماني كه دين را در خطر ديدند، قيام نمودند. ولي آنگاه كه خوف از ميان رفتن اصل دين مي رفت، سكوت كرده، بر تمام مصائب صبر و بردباري نمودند.

بزرگان بر اين باورند كه حلم و بردباري برخاسته از «علم» است. پس هر



[ صفحه 19]



چه دامنه و شعاع علم وسيع تر باشد، حلم و بردباري بيشتر مي گردد. لذا ائمه معصومين عليهم السلام كه گنجينه هاي علم هستند، منتهاي حلم مي گردند.