يكي از بحثهاي داغ و بي فايده اي كه مدتي قبل از عصر امامت حضرت هادي عليه السلام و سپس در آن عصر موجب كشمكش بين دو فرقه ي «معتزله» و «اشاعره» شد و باعث اختلافات گرديد، اين بود كه معتزله كه به عقل تكيه مي كردند، معتقد بودند قرآن، حادث و مخلوق است يعني قبلاً نبود و خدا آن را بعد حادث كرد، ولي اشاعره و اهل حديث مي گفتند قرآن كلام خدا است و بنابراين از صفات خدا و قديم است و مخلوق نيست.

اين موضوع جنبه ي سياسي پيدا كرد، با اينكه هيچگونه فايده ي علمي و... نداشت، موجب اتلاف وقت مي شد و از سوي ديگر ممكن بود شيعيان را نيز وارد ميدان كند و فرصتهاي آنها را در راههاي بيهوده، تلف نمايد.

امام هادي عليه السلام سكوت در برابر چنين بحثي را به صلاح دانست و هرگونه بحث و بررسي در اين مورد را ناروا و بيهوده و بدعت اعلام كرد و شيعيان را از ورود به اين بدعت و درگيري با اين بحث برحذر داشت و در نامه اي (كه به حكم يك اعلاميه بود) به احمد بن اسماعيل بن يقطين، چنين نوشت:

«بسم الله الرحمن الرحيم: خداوند ما و تو را از فتنه مصون دارد و عصمتي دهد كه اگر چنين كند نعمت و لطف خود را عظيم كرده و اگر نكند نتيجه اش هلاكت است، ما بحث و جدال در مورد خلق يا



[ صفحه 62]



عدم خلق قرآن را بدعت مي دانيم، كه پرسنده و پاسخگو هر دو در آن بدعت به طور يكسان شريكند، پرسنده به دنبال چيزي است كه سزاوار آن نيست و پاسخ دهنده خود را بيهوده به زحمت و مشقت مي اندازد، تنها خداوند، خالق است و هر چه جز او مخلوق مي باشند، قرآن كلام خدا است، از نزد خود نامي بر آن مگذار كه از گمراهان خواهي شد، خداوند ما و تو را از كساني كه از خدا در نهان بيمناكند و از روز قيات ترسانند، قرار دهد.» [1] .

به اين ترتيب از نظر شيعه، بحث درباره ي خلق قرآن و عدم خلق آن قدغن شد و شيعيان بايد قرآن را كلام خدا بدانند و بس.

امام هادي عليه السلام با اين اعلاميه قاطع، حوزه ي علميه شيعه و شيعيان را از سقوط در اين دره هولناك كه قربانيهاي بي شمار داده بود و وقت عزيزشان را تلف مي كرد، حفظ كرد و اين اعلاميه درس بزرگي بود كه شيعيان در آينده نيز وارد اين بحثها نشوند و حوزه فرهنگ خود را از اين لاطائلات حفظ كنند.