يكي از گروه هاي اسلامي كه از قديم انحراف فكري داشتند، گروه «جبريه» بودند و مي گفتند: «انسانها در اعمال خود، اختيار ندارند و آنچه انجام مي دهند، خداوند آنها را مجبور ساخته است.»

فرقه ي اشاعره اين عقيده ي انحرافي را دامن مي زدند دستهاي



[ صفحه 63]



مرموز طاغوتي اين عقيده آنها را تأييد مي كرد، تا گناهان و ظلمهاي خود را نسبت به خدا داده و خود را پاك جلوه دهند.

امامان عليه السلام از جمله امام هادي عليه السلام در برابر اين عقيده ي بي اساس، ايستادگي كردند و با استدلال و منطق، آن را رد نمودند، در اينجا نظر شما را به يكي از بحثها و روشنگريهاي امام هادي عليه السلام در اين راستا جلب مي كنيم:

«كسي كه معتقد به جبر است، معنايش اين است كه خداوند بندگان خود را به گناه مجبور مي كند سپس آنها را به خاطر انجام گناه، مجازات مي نمايد، چنين كسي به خدا ظلم كرده و او را تكذيب نموده است، آيات قرآن چنين نسبتي را رد كرده است، چنان كه در آيه 49 سوره ي كهف مي خوانيم:

و لا يظلم ربك احداً:

«و پروردگارت به هيچ كس ستم نمي كند.»

و در آيه 10 سوره ي حج مي فرمايد:

ذلك بما قدمت يداك و ان الله ليس بظلام للعبيد:

«و به آنان مي گوييم؛ اين در برابر چيزي است كه دستهايتان از پيش براي شما فرستاده و خداوند هرگز به بندگان ظلم نمي كند.»

و آيات بسيار ديگر از اين قبيل (كه اعمال را نسبت به بنده مي دهد) بنابراين كسي كه گمان كند در گناهاني كه انجام مي دهد مجبور است، گناه خود را به خدا نسبت داده و خدا را به خاطر مجازاتش از گناهكار، ظالم خوانده است و كسي كه خدايش را ظالم



[ صفحه 64]



بداند، قرآن را تكذيب نموده (زيرا قرآن خدا را از ظلم و ستم منزه دانسته است) و كسي كه قرآن را تكذيب كند، به اجماع امت، كافر شده است.

اين مطلب همانند آن است كه مولايي به غلام خود كه پول ندارد بگويد برو بازار فلان جنس را خريداري كن و بياور، با اينكه مولا مي داند، در بازار بدون پول، به او جنس نمي دهند، غلام به بازار رفت و جنسي به او ندادند و نزد مولا با دست خالي بازگشت، اگر مولا او را سرزنش كند و بزند كه چرا جنس را نخريده، مردم چنين مولايي را ظالم و متجاوز مي خوانند، زيرا غلامش را كه پول به او نداده، اين گونه سرزنش نموده و به او ظلم كرده است...» [1] .