اگر چه در صفحات تاريخ، از رخدادهاي دوران 250 ساله ي «امامت»، مباحث و مسائل زيادي منعكس شده است؛ ولي در مقايسه با دوران 23 ساله ي «رسالت» بسيار محدود است.

در دوران «رسالت» پيامبر اكرم (ص) در ميان مسلمانان از منزلت و تقدس خاصي برخوردار و وجود مباركش در هر زمينه اي براي آنان مقتدا و الگو بود. همين امر، باعث مي شد آنان حتي نكات ريز زندگي آن حضرت را آنگونه كه رخ داده است، ثبت كنند.

ولي با رحلت بنيانگذار اسلام و پيدايش اختلاف ميان مسلمانان بر سر مسأله ي جانشيني آن حضرت، عصبيتهاي جاهلي در مركزيت جامعه ي اسلامي و اين بار در چهره ي قدرت طلب «سقيفه» رخ نمود و جبهه ي نيرومند حكومتخواهي، در برابر جبهه ي حق، پديدار گشت و قدرت را در دست گرفت.

از نخستين اقدامات اين جبهه، سرپوش نهادن بر روي بسياري از حقايق تاريخي مربوط به رهبري آينده ي اسلام بود. سردمداران اين جبهه تلاش گسترده اي را در جهت منزوي ساختن تشكيلات امامت و بدبين كردن مردم به اين نهاد تداوم بخش رسالت، آغاز نمودند و افكار را متوجه دستگاه خلافت كردند.

جلوگيري از تدوين ونقل احاديث پيامبر (ص)، جعل حديث فراوان به سود هيأت حاكمه، باز داشتن مردم از بيان و نشر فضائل «اهل بيت (ع)» جذب چهره هاي به ظاهر آراسته و مرتبط با



[ صفحه 18]



رسول خدا (ص) در دوران آن حضرت، به دستگاه خلافت و... از جمله تلاشهايي بود كه در اين راستا انجام مي گرفت.

اين سياست موجب شد تا وقايع نگاران، همت خود را صرف تدوين و ضبط وقايعي كنند كه بگونه اي به دستگاه خلافت مرتبط مي شد و تأمين كننده ي مصالح و منافع حكومتداران بود.

با روي كار آمدن معاويه و تبديل خلافت اسلامي به سلطنت موروثي، شكاف بين «امامت» و آنچه كه به نام خلافت اسلامي مطرح بود عميق تر شد، و اين دو منصب، به عنوان دو جريان حق و باطل كه هر كدام سرنگوني ديگري را در سرلوحه ي برنامه كاري خود داشت، مطرح گرديد.

فشار بيش از حد سردمداران اموي و عباسي بر جبهه ي حق، و دست يازيدن آنان به كشت و كشتار عناصر حق طلب، و در رأس آنان، امامان معصوم عليهم السلام و سعي در محو تمامي ارزشهاي اسلامي و مواريث معنوي نبي اكرم (ص) موجب شد تا ائمه (ع) تاكتيك مبارزه با باطل را تغيير دهند، و فعاليتهاي متعرضانه خود عليه دستگاه خلافت را مخفيانه انجام دهند.

اين سياست، عامل ديگري بود براي اينكه بسياري از كارهاي اساسي و فعاليتهاي سياسي پيشوايان (ع) پنهاني صورت گرفته، از دسترس مورخان، دور بماند.

با روي كار آمدن مأمون، سياست فشار بر جبهه ي حق، و ايجاد محدوديت براي رهبران آن و تحت نظر گرفتن آنان، وارد مرحله ي جديد و در عين حال دشوارتري شد.

در اين دوره كه بيش از نيم سده از دوران امامت را در برمي گيرد، امامان عليهم السلام با احضار به مركز خلافت عباسي در «مرو» و «بغداد» و «سامرا» كاملاً تحت نظر حكومتهاي وقت بسر برده، در هيچ زمينه اي آزادي عمل نداشتند، و هرگاه بي گاه، خانه ي آن بزرگواران مورد تفتيش نيروهاي امنيتي قرار مي گرفت. از اينرو، ناگزير بودند بيش از هر زمان ديگر بر اصل «تقيه» و پنهانكاري تكيه كنند. و همين امر، موجب گرديد تا تاريخ زندگي امامان اين دوره - يعني امام جواد، امام هادي و امام عسكري عليهم السلام - درهاله اي از اجمال و ابهام قرار گيرد. و تاريخ نگاران براي تدوين شرح زندگي آن بزرگواران، به ويژه در زمينه ي مسائل و جريانات سياسي، دچار مشكل و كمبود مواد تاريخي گردند، و در نهايت، شناخت پيروانشان از آنان بسيار محدود و سطحي باشد.

امام هادي (ع) با آنكه مدت امامتش 33 سال به طول انجاميد؛ اما اوضاع طوري بود كه بسياري از فعاليتهاي آن حضرت از ديد مورخان پنهان ماند. در بسياري از موارد ديگر نيز وقايع نگاران، به خاطر



[ صفحه 19]



وابستگي به دستگاه خلافت يا ترس از آن، از بازگو كردن و ثبت حقايق تاريخي سرباز زدند. در نتيجه امروزه مورخ، در تجزيه و تحليل زندگي سياسي آن حضرت، با محدوديت منابع تاريخي و كمبود مواد آن مواجه است.

البته اين سخن بدين معني نيست كه از زندگي آن حضرت هيچ گونه اطلاع و خبر صحيحيي كه حاوي مطالب مفيد، روشنگر و سازنده باشد، در دست نيست؛ بلكه با مطالعه و تجزيه و تحليل وقايع ثبت شده و شواهد و قراين تاريخي و جمع بندي آنها و نيز رواياتي كه از خود آن بزرگواران در اين زمينه به يادگار مانده است، مي توان به نتايج خوبي دست يافت.

متن حاضر - كه بنا به درخواست حوزه نمايندگي ولي فقيه در سازمان جهاد سازندگي خراسان و توسط حجة الاسلام و المسلمين آقاي علي رفيعي دام توفيقه نگارش شده است - گام كوچكي است در جهت شناساندن دهمين اختر آسمان امامت، حضرت امام هادي (ع) به شيعيان و دوستداران مكتب اهل بيت (ع) به ويژه جهادگران كوشا و مخلص، و ارتقاء بينش آنان، و استواري و تحكيم رشته ي محبت و ولايت امامان شيعه عليهم السلام.

مركز تحقيقات اسلامي، نمايندگي ولي فقيه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامي ضمن تقدير و سپاس از نويسنده ي محترم، اميدوار است اين اثر ارزنده نيز، همچون ديگر آثار، مورد استقبال و بهره برداري هر چه بيشتر برادران جهادي قرار گيرد. ان شاء الله

مركز تحقيقات اسلامي نمايندگي ولي فقيه در سپاه



[ صفحه 21]