امام نقي (ع) در مقام عبادت و راز و نياز با پروردگارش داراي برنامه اي منظم و روشي ثابت و مستمر بود كه به منظور بهره مندي و الگوگيري پيروان مكتب اهل بيت (ع) از «سيره ي عبادي» آن حضرت به پاره اي از موارد آن اشاره مي كنيم:

- روش پيشواي دهم اين بود كه بعد از اقامه ي نماز صبح نمي خوابيد و مشغول دعا و تلاوت قرآن مي شد. [1] دعاي مخصوصي از آن حضرت نقل شده است كه هر روز پس از نماز صبح مي خواند. در بخشي از اين دعاي شريف آمده است.

اللهم فصل علي محمد و اله و عجل فرجي، و اقلني عثرتي، و ارحم غربتي، و ارددني الي افضل عادتك عندي، و استقبل بي صحة من سقمي، و سعة من عدمي، و سلامة شاملة في بدني، و بصيرة و نظرة نافذة في ديني، و مهدني و اعني علي استغفارك و استقالتك قبل ان يفني الاجل، و ينقطع الامل، و اعني علي الموت و كربته، و علي القبر و وحشته، و علي الميزان و خفته، و علي الصراط و



[ صفحه 42]



زلته، و علي يوم القيامة و روعته....» [2] .

خدايا! بر محمد و آل محمد (ص) درود فرست، و در (حل مشكل) و گشايش در كارم تعجيل فرما، و لغزشم را ببخش، و بر تنهايي ام رحم كن، و بر بهترين عادتي كه مي پسندي مرا رهنمون ساز، و تندرستي را پيشواز بيماري ام بياور، و گشايشي در ناداري ام پديد آور، و بدنم را سلامتي و درباره ي دينم بصيرت و بينش عميق مرحمت فرما، و مرا پيش از آن كه فرصت از دست برود و اميدم قطع شود بر طلب مغفرت و بخششت آماده ساز و ياري كن و بر مردن و رنج آن، قبر و وحشت آن، ميزان و سبكي آن، صراط و لغزش آن و روز قيامت و ترس آن، نصرت فرما.

امام هادي (ع) در اين فراز از دعا و مناجات خود با پروردگار، صفحات درخشاني از عرفان و توحيد را به نمايش گذارده و تمام امور را به اراده و قدرت حق تعالي مربوط دانسته است و بر اين نكته ي اساسي تأكيد كرده كه تندرستي، نيك فرجامي، صيانت نفس از انحراف و افتادن در پرتگاههاي نابودي، تنها در پرتو اتصال به خدا و تكيه بر او و ياري خواستن از او امكان پذير مي باشد؛ و اين، نشان دهنده ي كمال و معرفت امام (ع) نسبت به خدا و اخلاص در مقام بندگي او است.

- امام دهم (ع) نه تنها بعد از نماز صبح نمي خوابيد كه قبل از طلوع فجر نيز در فاصله ي ميان نماز شب و طلوع فجر و اقامه ي نافله ي صبح بيدار مي ماند و پيروان خود را از خوابيدن در اين فاصله برحذر مي داشت:

«اياك و النوم بين صلاة الليل و الفجر و لكن ضجعة بلا نوم فان صاحبه لا يحمد علي ما قدم من صلاته.» [3] .

از خوابيدن بين نماز شب و طلوع فجر بپرهيز؛ ليكن دراز كشيدن بدون خواب مانع ندارد؛ زيرا كسي كه بعد از نماز شب بخوابد براي نمازي كه خوانده است مورد ستايش قرار نمي گيرد.

- از جمله مستحباتي كه امام هادي (ع) به آن اهتمام داشت، سجده ي شكر بود. در اين رابطه دو روايت كه بيانگر سيره ي عبادي آن حضرت مي باشد در منابع روايي نقل شده



[ صفحه 43]



است. روايت نخست در مورد زمان انجام سجده ي شكر است. «حفص جوهري» مي گويد: نماز مغرب را به جماعت با ابوالحسن، علي بن محمد عليهماالسلام خوانديم. حضرت بعد از ركعت هفتم - يعني بعد از اقامه ي نماز مغرب و چهار ركعت نافله ي آن - سجده ي شكر انجام داد. من به محضرش عرضه داشتم: پدرانتان بعد از ركعت سوم - يعني بعد از نماز مغرب - سجده ي شكر به جا مي آوردند. امام (ع) فرمود: هيچكدام از پدران من جز بعد از ركعت هفتم، سجده ي شكر نمي گزاردند. [4] .

روايت دوم درباره ي چگونگي انجام سجده ي شكر است. «يحيي بن عبدالرحمان بن خاقان» مي گويد: ابوالحسن سوم (ع) را ديدم كه سجده ي شكر انجام مي داد؛ در حالي كه آرنجها، سينه و شكمش بر زمين چسبيده بود. من در اين خصوص از حضرتش پرسيدم. فرمود: شايسته است با چنين كيفيتي انجام گيرد. [5] .

- امام نقي (ع) همچون پدران گرامي اش عنايت خاصي به انجام نوافل داشت؛ چندان كه يكي از محققان و شرح حال نويسان در وصف آن بزرگوار مي نويسد: «هيچ نافله اي از نوافل را ترك نكرد و همه ي آنها را به جا مي آورد.» [6] .

امام هادي (ع) علاوه بر اقامه ي نمازهاي مستحبي روزانه بر انجام نافله اي مداومت داشت؛ چندان كه اين نافله به آن گرامي نسبت داده شده است، و آن دو ركعت است كه در ركعت اول پس از حمد، سوره ي «يس» و در ركعت دوم، حمد و سوره ي «الرحمن» را مي خواند. [7] .