حسن بن علي مي گويد: از ابوالحسن - امام هادي (ع) - شنيدم كه فرمود: محمد بن علي (ع) فرمود:

«اذا كان يوم القيامة نادا مناد: اين الصابرون؟ فيقوم عنق من الناس. فينادي مناد: اين المتصبرون؟ فيقوم عنق من الناس. فقلت: جعلت فداك و ما الصابرون؟ قال: الصابرون علي اداء الفرائض و المتصبرون علي ترك المعاصي.» [1] .

وقتي روز قيامت شود، منادي ندا كند: كجايند صابران؟ پس گروهي از مردم از جا برخيزند. دوباره مناديي ندا در دهد: كجايند متصبران (آنان كه به زحمت و رنج فراوان شكيبايي كردند)؟ باز گروهي از مردم بپا خيزند.

عرض كردم: فدايت شوم، صابران و متصبران چه كساني هستند؟ فرمود: صابران، كساني هستند كه بر اداي واجبات پايدارند و متصبران افرادي هستند كه رنج و زحمت ترك گناهان را تحمل مي كنند.

دو نكته: نكته ي مهم و در خور توجه در اين روايت اين است كه امام (ع) - برخلاف تصور عموم مردم كه به طور معمول صبر را در تحمل گرفتاريها و بدبختيها يا پايداري و استقامت در برابر دشمن در ميدان نبرد مي دانند - كاربرد عميق تر و دشوارتري از «صبر» و «صابران» ارائه داده است كه مردم يا بدان توجه ندارند و يا مسأله در حد خواص مورد عنايت است.

امام (ع) در اين بيان بسيار عميق براي صبر بر اداي واجبات و ترك گناهان در ميان بقيه ي اقسام صبر، جايگاه بلند و والايي قائل شده است؛ چندان كه در روز قيامت، در پاسخ منادي: «اين الصابرون» و «اين المتصبرون» تنها اينان بپا مي خيزند و پاسخ مثبت مي دهند. نكته ي قابل توجه ديگر آنكه امام(ع) از شكيبايان بر ترك گناهان به «متصبران» تعبير كرده كه به مفهوم پايداري توأم با تحمل تكلف و زحمت است و اين مي رساند كه صبر و



[ صفحه 72]



استقامت بر ترك گناهان در مقايسه با صبر بر اداي فرائض هم دشوارتر و هم - به مقتضاي «افضل الاعمال احمزها» [2] پاداشش در نزد خدا بيشتر است.