حسن بن زيد - كه از نوادگان پيشواي دوم، امام مجتبي (ع) است - در سال 250 در طبرستان قيام كرد. مردم «ديلم»، «كلار»، «چالوس» و «رويان» با وي بيعت كردند و گروه زيادي از اطراف نيز با آگاهي از قيام «حسن بن زيد» به انقلابيون پيوستند.

بين اين مبارز علوي و نيروهاي حكومتي جنگهاي زيادي صورت گرفت. سرانجام انقلابيون موفق شدند بر طبرستان استيلا پيدا كنند و اين نخستين نهضتي بود كه در اين برهه به پيروزي رسيد.

«حسن» در يك اقدام ديگر توانست سرزمين «ري» تا «همدان» را نيز از چنگال والي اين ناحيه «محمد بن عبدالله بن طاهر» آزاد كند و «احمد بن عيسي» علوي را بر ولايت «ري» بگمارد. «احمد» پس از قتل «محمد بن مكيال»، فرمانده ي اعزامي«محمد بن عبدالله بن طاهر»، در روز عيد قربان بر مردم نماز عيد گزارد و آنان را به «الرضا من آل محمد» فراخواند. [1] .

نهضت «حسن بن زيد» نزديك بيست سال - يعني تا سال 270 هجري - به طول انجاميد و پس از درگذشت او در اين سال، برادرش «محمد» جانشين او گرديد. [2] .

«حسن» فردي بخشنده، فروتن و داناي به علم عربي و فقه بود. شاعري در حضور او از وي تجليل كرد و گفت: خدا يكي، فرزند زيد نيز يكي است. «حسن» خشمگين شد و گفت: سنگ بر دهانت باد اي دروغگو! چرا نگفتي خدا يكي و پسر زيد بنده ي او است؟ سپس به سجده رفت و گونه ي خويش را بر خاك نهاد و شاعر متملق را از بخشش محروم ساخت. [3] .



[ صفحه 112]