متوكل، سومين خليفه ي معاصر امام هادي (ع) است كه پس از برادر خود واثق به حكومت دست يافت و دوران زمامداري اش چهارده سال و اندي - يعني تا سال 247- به طول انجاميد.

متوكل، عنصري پليد، جنايتكار و مطرود همه بود؛ چندان كه برادرش واثق نيز بر او خشم گرفته او را از خود طرد كرده بود، و حتي محمد بن عبدالملك زيات ستم پيشه حاضر نشد از او نزد خليفه وساطت كند. [1] .

اميرمؤمنان (ع) در خطبه اي كه ضمن آن، خلفاي عباسي را پيش بيني نموده از متوكل چنين ياد كرده است:

«و عاشرهم اكفرهم يقتله اخضهم به.» [2] .

دهمين ايشان (خلفاي بني عباس) كافرترين آنهاست كه نزديكترين فرد به وي، او را خواهد كشت.

وي با چنين سابقه و روحيه اي و در سن 26 سالكي زمام امور مسلمانان را به دست گرفت. طبيعي بود كه تمام همت خود را صرف سركوبي مخالفان، به ويژه علويان، عياشي و رونق دادن به بزمهاي شاهانه و زر اندوزي و تجمل پرستي كند. در درس بعدي جنايات خلفاي عباسي اين دوره را در حق خاندان پيامبر (ص) به تفصيل بيان خواهيم كرد. پيش از اين نيز سخن «جلال الدين سيوطي» را نسبت به ميگساري و شهوتراني اين خليفه و وضعيت حرمسراي او نقل كرديم.

«مسعودي» اضافه مي كند: هيچ يك از خلفاي بني عباس مانند متوكل به لهو و لعب و عياشي روي نياورد و او در بعضي جهات، مبتكر پاره اي از لهويات و مضحكه ها بود و اين روش به درباريان و ساير دولتمردان نيز سرايت كرده بود. [3] .

اما زراندوزيها و اسرافكاريهاي متوكل: وي آن همه ثروت و اموالي را كه از نقاط



[ صفحه 123]



مختلف به مركز خلافت سرازير مي شد بي حساب در راه شهوترانيها و تمايلات نفساني خود صرف مي كرد. كاخهاي فراوان و مجللي كه وي بنا نهاد و ميليونها دينار پول بيت المال را براي ساختن آنها هزينه كرد، نمونه ي بارز اين اسرافكاريها و تجمل پرستيهاست. بعضي از كاخهاي او عبارت است از: عروس، مختار، وحيد، جعفري، غريب، شيدان، برج، صبح، مليح، بستان، جوسق، بركوان، قلائد، غرد، ماحوزه، بهو و لؤلؤ، هزينه ي ساختن اين كاخها بالغ بر دويست ميليون دينار و 94 ميليون درهم برآورد شده است. [4] و اين در شرايطي بود كه توده ي مردم در فقر و بيچارگي بسر مي بردند كه پيش از اين به بعضي نمونه هاي آن اشاره كرديم.

كافرترين و جنايتكارترين خليفه ي عباسي سرانجام در يك توطئه ي حساب شده كه توسط فرزندش «منتصر» و دو تن از دولتمردان ترك - يعني وصيف و بغا - طراحي شده بود، در حالي كه همراه وزيرش «فتح بن خاقان» به عياشي و باده گساري مشغول بودند، به دست تركان شورشگر به فرماندهي «باغر» تركي به هلاكت رسيدند و مرگ آنان موجي از شادي و سرور در ميان مخالفان، به ويژه علويان ايجاد كرد. [5] .