مجالس بحث و مناظره بين امامان (ع) و دانشمندان و سردمداران مكاتب مختلف، ميدان و فرصت مناسبي براي نشر فرهنگ اسلام و پاسخگويي به شبهات اعتقادي و تبلور چهره ي اصلي امامت در عرصه ي علم و دانش بود.

امام دهم (ع) نيز همانند پدران بزرگوارش از اين مجالس، بيشترين استفاده را براي اهداف ياد شده برد، و علاوه بر شكست دادن چهره هاي علمي مزدوري همچون «يحيي بن اكثم»، بسياري از حقايق را براي مردم روشن كرد.

از جمله اقدامات كينه توزانه ي متوكل عليه امام هادي (ع) تشكيل مجالس مناظره و وادار كردن دانشمندان به بحث و مناظره با آن حضرت بود تا شايد بتواند از اين طريق، پيشواي شيعيان را شكست دهد.

پيش از اين به مناظره ي «ابن سكيت» با امام (ع) به دستور متوكل و شكست او از آن حضرت اشاره كرديم. يكي ديگر از افرادي كه به فرمان متوكل مأمور شد با امام (ع) مناظره كند «يحيي بن اكثم» قاضي القضات حكومت عباسي بود. وي با توجه به تجربه اي كه از مناظره ي امام (ع) با «ابن سكيت» به دست آورده بود. سؤالات و مباحث لازم به طرح در جلسه مناظره را از قبل نوشته و آماده كرده بود تا براي آزمودن حضرت از وي بپرسد.

امام (ع)، سؤالات او را دريافت كرد و به ابن سكيت فرمود: پاسخ آنها را بنويس! سپس پاسخ يكايك سؤالات او را كه در موضوعات گوناگون بود با منطقي رسا و مستدل بيان كرد. پاسخهاي حضرت به مسائل مشكل «ابن اكثم» آنچنان روشنگر و براي دستگاه خلافت خطرناك و كوبنده بود كه «يحيي بن اكثم» در پايان اين جلسه رو به متوكل كرد و



[ صفحه 243]



خيرخواهانه به او گفت:

پس از اين جلسه و اين پرسشها سزاوار نيست از او درباره ي مسأله ي ديگري پرسيده شود؛ زيرا هيچ مسأله اي به مشكلي اين مسائل نخواهد رسيد (با اين حال، او همه ي آنها را با دليل و برهان پاسخ گفت) و آشكار شدن مراتب علم و دانش او موجب تقويت شيعيان خواهد گشت. [1] .