امام هادي (ع) حدود هفت سال پس از مرگ متوكل در دوران زمامداري منتصر، مستعين و معتز زندگي كرد. در اين مدت هر چند از فشار دستگاه خلافت نسبت به آن حضرت و پيروانش - در مقايسه با دوران متوكل - كاسته شد؛ اما سياست كلي دستگاه خلافت در جهت اسلام زدايي و گسترش بي بند و باري و فساد در جامعه ي اسلامي، و



[ صفحه 253]



مبارزه و برخورد خشونت آميز با هر آن كس كه منافع آنان را به خطر اندازد، همچنان دنبال مي شد.

علاوه بر آنكه در مورد شخص پيشواي دهم (ع) بر سياست اقامت اجباري آن حضرت در «سامرا» و محدوديتهاي ناشي از آن تأكيد مي شد. بدون شك، اگر اين اجبار نبود) امام (ع) جز «مدينه» - شهر جدش رسول خدا (ص) - جاي ديگري را براي اقامت برنمي گزيد.

تاريخ، هر چند نسبت به فعاليتهاي امام (ع) در اين دوره ي هفت ساله و موضعگيريهاي آن حضرت در برابر جريانات مختلف سياسي، ساكت است؛ ولي با شناخت اجمالي كه از تلاشها و مبارزات آن بزرگوار در دوران متوكل و در آن جو خفقان و ترور پيدا كرديم، مي توان اين نتيجه را گرفت كه فعاليتهاي فرهنگي و سياسي امام هادي (ع) در اين دوره - كه شيعيان به طور نسبي از امنيت و آزادي بيشتري برخوردار، و دولتمردان، گرفتار كشمكشهاي داخلي بر سر دستيابي به قدرت بودند - به مراتب بيشتر و گسترده تر از دوران متوكل بوده است.

در اين زمان، علويان پس از گذراندن يك دوره ي پراكندگي، آوارگي، و اختفا، از پناهگاهها بيرون آمده و به دو پايگاه «مدينه» و «سامرا» روي آوردند، و پروانه وار گرد شمع وجود فرزند رسول خدا (ص) اجتماع كردند؛ زيرا در ميان تمامي مبارزان و بستگان پيامبر (ص) چهره اي شناخته تر، برجسته تر و نزديكتر از امام هادي(ع) به رسول خدا (ص) نبود؛ و همين امر، سردمداران عباسي را به وحشت انداخته، موجبات نگراني آنان را فراهم ساخته بود.