علم ائمه همانند علم پيامبران و مرسلين، علمي است الهامي و خداداد و فرقي با هم ندارد. خداوند به پيامبران و ائمه، علمي لدني عطا فرمود تا حجت را بر مردم تمام كنند. امام صادق - عليه السلام - از كيفيت علم ائمه و دامنه ي حيرت انگيز آن - كه وصف ناپذير است - چنين ياد مي كند:

«علم ما عبارت است از: غابر، مزبور، نكت في القلوب (الهامات قلبي)، نقر في الاسماع (به گوش خوردن صدا) جفر احمر، جفر ابيض و همچنين مصحف فاطمه - عليهاالسلام - و «جامعه» كه تمامي مايحتاج مردم در آن است



[ صفحه 36]



نزد ما است».

و چون از حضرت معاني اين تعابير را پرسيدند ايشان فرمود: «غابر؛ دانش آينده است» و «مزبور؛ دانش گذشته مي باشد» و «نكت في القلوب؛ الهام است» و «نقر في الاسماع؛ سخنان ملائكه است زيرا ما گفتار آنان را مي شنويم ليكن خود آنها را نمي بينيم» و «جفر احمر؛ ظرفي است كه سلاح پيامبر اكرم در آن قرار دارد و از آن خارج نمي شود تا آن كه قائم آل محمد قيام نمايد. اما «جفر ابيض؛ ظرفي است كه در آن تورات موسي، انجيل عيسي، زبور داوود و كتب آسماني پيشين قرار دارد» و «مصحف فاطمه - عليهاالسلام - كتابي است كه در آن تمام حوادث و نام هاي كساني كه تا روز قيامت به حكومت مي رسند مسطور است». و اما «جامعه؛ كتابي است داراي هفتاد ذراع طول كه حضرت رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - با دهان مباركشان آن را املا مي فرمودند و حضرت علي - عليه السلام - با دست خويش مي نگاشتند. به خدا قسم هر چه مردم تا روز قيامت بدان نياز پيدا كنند در اين كتاب آمده است حتي ديه ي يك خراش و يك تازيانه يا نصف تازيانه...» [1] .

ابوالعلاء معري در شعر خود به همين جفري كه نزد اهل بيت موجود است اشاره مي كند و مي گويد:

«همگان از ديدن جفر و جام جهان نماي كوچكي كه همه آباديها و ويراني ها را نشان مي داد و نزد ائمه موجود بود شگفت زده شدند» [2] .

دليل روشن اين مدعا روايات و پيشگوئي هاي متعددي است كه از ائمه در زمينه هاي گوناگون علوم نقل شده است. امام علي مولاي متقيان و باب شهر علم پيامبر پايه حدود سي و دو علم را - به قول عقاد - بنيان نهاد و از پيشرفت هاي تكنولوژيك و تحولات علمي كه در عرصه ي گيتي به ظهور مي رسد خبر داد. حضرت در يكي از مغيبات خود چنين مي فرمايد:



[ صفحه 37]



«يأتي زمان علي الناس يري من في المشرق من في المغرب، و من في المغرب يري من في المشرق».

«زماني خواهد آمد كه ساكنين مشرق، افراد مستقر در مغرب را خواهند ديد و ساكنان مغرب مشرقيان را».

و باز فرمود: «يأتي زمان علي الناس يسمع في المشرق من في المغرب و من في المغرب يسمع من في المشرق».

«زماني فراخواهد رسيد كه: آن كه در مغرب است آواي مشرقيان را خواهد شنيد و برعكس».

و هر دوي اين پيشگويي با اختراع تلويزيون و راديو تحقق يافت.

همچنين حضرت - عليه السلام - فرمود: «يأتي زمان علي الناس يسير فيه الحديد؛ زماني خواهد آمد كه در آن، آهن به حركت درخواهد آمد».

كه با اختراع انواع ماشين ها و قطارها محقق شد. البته حضرت موارد متعددي را پيش بيني كرده اند كه تماما صادق بوده است [3] خود حضرت با صراحت تمام موقعيت علمي خويش را چنين بيان مي كند: «معاني كتاب خدا را از من بپرسيد به خدا قسم آيه اي نازل نشده است جز آن كه مي دانم در شب بوده يا روز، در كوه بوده يا دشت» [4] .

امام صادق نيز يكي از همين پيشوايان حق و حقيقت است كه از زلال علم و دانش آنها بشريت همچنان سيراب مي شود. ايشان در گفته هايشان از آلودگي دريا و فضا و زيان هاي ناشي از آن براي انسان پرده برداشته است و در كتاب موسوم به «توحيد مفضل» قواعد تشريح و عجايب مربوط به اعضاي انسان را بيان نموده است. همچنان كه بنيانگذار علوم فيزيك و شيمي به شمار مي رود و اصول اين دو دانش را توسط شاگرد برجسته و ممتاز خود پيشاهنگ



[ صفحه 38]



تحولات علمي جابر بن حيان چهره ي افتخارانگيز شرق وضع كرده است.

امام هادي نيز پس از وفات پدر و هنگام تصدي مقام امامت بيش از هفت سال نداشت، ليكن به وسيله علماي بزرگ زمان مورد پرسش قرار گرفت و دشوارترين مسايل فقهي، فلسفي و كلامي را آنچنان دقيق و روشن پاسخ گفت كه پرسندگان را متحير ساخت و در نتيجه آنان به امامت حضرت اعتراف كردند. در اين نمونه و نمونه هاي ديگر دليل آشكاري است بر علم خدادادي آنان و اين كه خداوند فضل و دانشي به آنان عطا فرموده است كه به هيچ كس ديگر چنين عنايتي نكرده است.