مسلمانان با تمام وجود و در يكايك حركات خود نفرتشان را از حكومت بني عباس نشان مي دادند و هر لحظه خواستار سرنگوني و زوال آن بودند زيرا در آن چيزي جز سياست هاي ضد ديني و ضد اسلامي كه پايمالي آزادگان و سرافرازي فرومايگان در پي داشت نمي ديدند.

ابن بسام - شاعر دلير - احساسات مردم و آرزوهاي عميق آنان را براي رهايي از سلطه عباسيان در دو بيت بدين گونه خلاصه كرده است:



الا يا دولة السفل

اطلت المكث فانتقلي



و يا ريب الزمان افق

نقضت الشرط في الدول



«اي دولت پست پايداريت به طول انجاميد و اي حوادث ناگوار از خواب بيدار شويد كه شرط خود را درباره ي دولت ها نقض كرده ايد و اين دولت را بيش از



[ صفحه 325]



آنچه بايد پايدار كرده ايد».

محمد بن داوود الجراح شاعر، نفرت و كين خود را از حكومت عباسي چنين ابراز مي كند:



قد ذهب الناس فلا ناس

و جاء بعد الطمع اليأس



و صارت السفلة ساداتنا

و صار تحت الذنب الرأس [1] .



«همه مردم رفتند و ديگر كسي نمانده است و پس از اميد اينك نوبت نوميدي فرارسيده است. سفلگان و فرومايگان سرور ما گشته اند و سر در زير دم نهان شده است».

حكومت فاسد عباسي جريان هاي تلخ و حوادث دردناكي براي مسلمانان به ارمغان آورد و آنان را در تنگناي نفس گيري گرفتار ساخت. علي بن محمد تنوخي قاضي بصره طي ابياتي جور و ستم بني عباس را چنين تصوير و محكوم مي كند:



هو السلب المغصوب لا تملكونه

و هل سالب للغصب الا كغاصب..



«خلافت را بني اميه غصب كردند و شما نيز آن را از آنان بازپس گرفتيد و غصب نموديد لذا شما نيز غاصب هستيد زيرا خلافت حق شما نيست، هر چه به دست آوريد به كمك ما بود پس ظلم مكنيد كه عاقبت بدي دارد. شما خوار و پست بوديد و پس از به دست گرفتن قدرت تبديل به درندگاني خونين چنگال شديد. شمشيرهايتان چه بسيار كساني مانند «زيد» را بدون كمترين جرمي و تنها به خاطر گمان هاي ناروا به شهادت رساند».

در اين ابيات تنوخي موقعيت عباسيان قبل از دست يافتن به قدرت و پس از آن را بيان مي كند و با يكديگر مي سنجد ذليلان ديروز حاكمان خون و مال مسلمانان گشته آنان را بازيچه ي خود كرده اند سادات علوي را گروه گروه به دست دژخيمان مي سپارند و زيد بن علي گونه ها را به شهادت مي رسانند. اگر



[ صفحه 326]



امويان زيد را كشتند اخلاف آنها نيز فرزندان زيد را مي كشند و يحيي بن عمرو بن الحسين و ديگر كساني را كه در برابر ظلم و استبداد مقاومت مي كنند به قتل مي رسانند.

به هر حال مسلمانان مشروعيت بني عباس را نپذيرفتند و ظلم و ستم آنان را محكوم كردند و آثاري از قبيل اشعار بالا را براي ثبت در تاريخ به يادگار گذاشتند.