اوضاع اقتصادي عامه مردم به شدت نامناسب و زندگي آنان دشوار بود، فقر اغلب مردم را دربر گرفته و آنان در تنگناهاي عجيبي بسر مي بردند. سرمايه هاي مردم و بيت المال در دست خوانندگان، دلقكان، درباريان، كارگزاران حكومت و مخصوصا تركان گرد آمده بود و آنان با اين ثروت هاي بادآورده نمي دانستند چه كنند و حيران بودند كه چگونه آنها را خرج نمايند لذا هر روز سرگرمي جديدي ابتكار مي شد و زمينه اي براي تلف كردن آنها فراهم مي آمد. به مجرد اينكه از يك سرگرمي خسته و ملول مي شدند به دنبال كامجويي ديگري مي رفتند و زندگي آنان در محافل شراب و كاخ هايي كه با اموال



[ صفحه 366]



محرومان ساخته شده بود خلاصه مي گشت.

آشفتگي اوضاع اقتصادي و رنج عامه، آنان را به اتخاذ موضعي عليه حكومت واداشت و مصلحان اجتماعي دست به قيام هاي مسلحانه ضدعباسيان زدند كه در مباحث گذشته به پاره اي از آنها اشاره شد.