«كتاب من لا يحضره الفقيه» روايتي در صفحه 23 نقل مي كند كه علي بن حمزه با سلسله مداركي محكم آن را بيان مي دارد:

كه روزي ابوالحسن امام هادي را مشاهده كردم كه در زمين خود با بيلچه مشغول تلاش و كوشش است، امام تلاشگر و كوشا، دو پايش در عرق نشسته بود و قصدش آن بود تا با عرق جبين قرص نان جويني را به كف آرد.

گزارشگر خبر گويد: پيش رفتم عرضه داشتم فدايت گردم مردان كارورز و كارگر كجايند كه شما بدين زحمت افتاده ايد؟ حضرت فرمود: آيا در كار كردن كسي از من و پدرم بهتر وجود دارد؟ عرض كردم: چه كسي از شما والاتر و بهتر است، امام فرمود: رسول خدا(ص) و اميرالمؤمنين (ع) و تمام آباء و اجدادم كار مي كردند و با دست رنج خود اعاشه مي نمودند و اين يكي از پديده هاي بزرگ عملي پيام آوران و فرستادگان و نمايندگان نيكوكار الهي است كه در طول تاريخ، تحقق يافته است، به راستي كه منصفان و بيغرضان به هنگام مروي در تاريخ زندگي پيشوايان اسلام، به وضوح در خواهند



[ صفحه 148]



يافت كه ايشان علاقه ي خاصي به زمين و زراعت و كار داشته اند و خود را به شدت به سختي و تلاش مي انداختند و طبق قانون «فضل الله المجاهدين علي القاعدين درجات» پيام آور آن بوده اند كه كار از ضروري ترين و فضيلت بخش ترين نشان آدميت و سمبل تمايز نشستگان و ايستادگان است.

سيد عبدالوهاب البدري از رجال حديث در كتاب خود به نام موكب الهادي يادآور مي شود كه:

امام جعفر صادق (ع) پيشواي ششم شيعه به تلاش و كوشش و كار كردن خوي داشت و جامه ي ضخيم و كلفتي را مي پوشيد تا بدين وسيله نفسش تنبل و بيكار بار نيايد فضل ابن ابي قره نقل مي كند كه:

روزي بر امام صادق (ع) راهبر راستين اسلام وارد شدم، ديدم حضرت سخت مشغول تعمير ديوار منزل خود مي باشد، پيش رفتم: سلام كردم و عرضه داشتم يابن رسول الله اين كار را رها كن و به عهده من بگذار تا آن را انجام دهم، و يا اينكه عده اي از غلامان و بنايان را به حضور آورم تا تعمير آن را به عهده گيرند، حضرت فرمود:

خير مرا آسوده و به حال خود گذار تا خود مجري آن باشم ميل دارم كه خداوند عزوجل مرا ببيند كه با دست خود كار مي كنم و با رنج و زحمت خود كاري را انجام مي دهم، اينها و هزاران هزار نمونه آن نشانگر، روشنگري و جهان بيني عميق پيشوايان عظماي اسلام است كه در سايه ي آن آرمان هاي مقدس قرآن، جامه عمل و تجسم پوشيده و در واقع نشاني از تفسير عملي احكام و فرامين



[ صفحه 149]



الهي است.

در اينجاست كه هر خردمند جوياي حقيقتي چون به قرآن باز گردد و احاديث شريف نبوي صحيح را مورد امعان و دقت نظر قرار دهد در مي يابد كه گزارشهاي كوتاه و بلند حكايت از آن دارند كه پيام آوران و فرستادگان، جملگي در زمره كاركنان و كارگزاران زحمتكش و تلاشگر بوده اند و معاش خود را در مسير معاد و عبادت خالق را در راه اعانت و عيادت خلق استوار ساخته بودند.

نكته اي كه جالب نظر و جاذب اذهان است اينكه، پيام آوران و هدايتگران الهي هر كدام وظيفه مند اجراي شغلي و انجام امري بوده اند و بدين وسيله خواسته اند به همه ي عصرها و به تمام نسل ها و همه ي مدعيان تبليغ و حاميان مذهب، شورمندان و شعور داران بشر بفهمانند كه پيشرو و متحرك و مترقي ترين انسانها، كساني هستند كه از زاويه كار و تلاش و از بعد كوشش و جهاد به قلل سعادت و بهروزي مي رسند و انسان كه افتخار دريافت نشان اشرف مخلوقات را حائز گرديد و مظهر بزرگ و جانشين خدا بر فرش خاك شد بدان سبب بود كه خدايش همان سعادت را بر قله رفيع سعي و تكاپو نهاده بود و جوشش جويش آب حيات را در ظلمات زحمت و استقامت جاري كرده بود.

به خاطر بزرگداشت مقام انسان، گردونه ي زمان بر معبر تاريخ بشريت پوئيدن يافت، فرا روي فرزندان آدم زندگي و تلاش در راه تأمين آن قامت بر افراشت، تلاش معاش آغاز، و نظام آفرينش برمبناي هدايت و تربيت و كار استوار گرديد و اراده جهان آفرين



[ صفحه 150]



بر اين تعلق داشت كه مظاهر افتخار و راهبري بشري از آدم تا خاتم، تلاشنده كار و كوشاي حيات باشند و در پهن دشت قرون و اعصار فراز و نشيب هايي از كوره راه اوليه خويش پشت سر گذارند.

در لحظه بدو تاريخ حضرت آدم را كوشاي در امر كشاورزي و زراعت مي يابيم و ادريس را جامه ساز و خياط جامعه بشري در راه دوختن لباسي مادي و ظاهري تا جامه معنوي بر قامتش راست آيد و نوح را نجار كه با صنعت خويش فراسوي انسانها دريچه اي به سوي نور و روشنايي بگشايد و داود را آهنگري پرتوان كه صلابت و استقامت جامعه بشري را شكل دهد و او را به استحكام قوانين ايزد توانا رهنمود شود و ابراهيم را بناء و سازنده بناي عظيم و كاخ سعادت توحيد و سازنده روح وحدت در همه ابعاد مادي و معنوي و لوط را كشتكار و برزگري كه بذر محصولات را در دل طبيعت مي كارد تا نشانگر پراكندن بذر آزادي انسان، در دل تاريك تاريخ باشد و محصول خود را در رهايي از اسارت نفس و صعود به ملاء اعلي مي جويد و صالح را سنگتراش تا مظهر صيقل روح سنگ و منجمد قومش باشد. يحيي را كفاشي كه پاي انسان را در راه رسيدن به استواي حقيقت و استقامت در راه آن پوشيده و توان بخشد و بالاخره محمد (ص) پيام آور واپسين را شبان و چوپاني براي پرورش اغنام و گوسفندان حيوان تا توان يابد توده ي انسان را از بربريت و توحش و بيدادگري و تجاوز و از زور و زر به سر منزل مقصود و كمال بشري رهنمون گردد و نماينده امين و درستكار خديجه بزرگ و الگوي



[ صفحه 151]



راستين زنان جهان، قرار داد تا سرمشقي آشكار و تابناك بر توده ي بشري باشد.