(218 - 227)

پس از مرگ مأمون در سال 218، سران و افسران و فرماندهان سپاه كه همراه مأمون بودند با معتصم بيعت نمودند، معتصم برادر مأمون و به نام ابواسحاق محمد بن رشيد معروف بود.

بعضي فرماندهان به خاطر عباس بن مأمون از بيعت امتناع ورزيدند و عباس از خيمه اش به سوي ايشان بيرون آمد و با آنان چنان سخن گفت كه وي را بدان سخن احمق شمردند و او را دشنام دادند و براي ابواسحاق بيعت نمودند. معتصم نيز مانند مأمون به مسئله خلق قرآن معتقد بود، و احمد بن حنبل را كه حاضر به اعتراف به خلق قرآن نشده بود تازيانه زد، آنگاه اسحاق بن ابراهيم با احمد بن حنبل بحث و مناظره نمود تا او را معترف به خلق قرآن كرد او به خاطر همين اعتراف از سوي خليفه خلعت و پاداش گرفت. معتصم بنيانگذار شهر سامراء كه شرحش در تأسيس سامراء بيان گرديد، مي باشد كه در



[ صفحه 274]



آنجا كاخها ساخت و پس از مدتي شهري زيبا و پرعمارت شد بابك در زمان مأمون تبديل به يك عنصر شورشي با قدرتي دائم التزايد گشته بود پس از پيروزي بر فرستادگان مأمون و سپس عوامل ضد شورشي معتصم بالاخره توسط افشين حيدر بن كاوس اشروسني مغلوب شد و بوسيله يكي از كشيشان سهل بن سنباط با گرفتن يك ميليون درهم دستگير و به افشين تحويل داده شد.

و در دوم صفر سال 223 در حالي كه بابك پيش روي او سوار فيل بود، وارد سامراء شد تا بر معتصم درآمد، معتصم دستور داد تا دو دست و دو پاي بابك را بريدند سپس او را كشت و در سامرا به دار زد.

در سال 223، در هفده رمضان معتصم عموريه را فتح كرد و هر كه را در آن بود كشت و اسير گرفت و ياطس دائي پادشاه روم را دستگير كرد و به هر شهري از شهرهاي آنان عبور مي كرد آن را ويران و به آتش مي كشيد.

معتصم، عباس بن مأمون را كه از فرمان او سرباز زده بود به زندان افكند و سپس او را به افشين سپرد تا او را تبعيد كند و به قولي افشين در روزي بسيار گرم خوراك پرنمكي به او خورانيد و آب را از وي دريغ داشت، سپس به سوي منبج حمل گرديد و آنجا دفن شد افشين در سال 226 زنداني و سپس در حبس بدرود حيات گفت و در سامرا در نزديكي باب العامه ساعتي از روز برهنه به دار زده شد و آنگاه او را فرود آورده به آتش سوزاندند.

زمام حكومت از نظر بوركراسي بيشتر به دست احمد بن ابي



[ صفحه 275]



دواد انجام مي گرفت. در آغاز فضل بن مروان منشي و سپس مغضوب معتصم و به تبعيد گسيل گشت و آنگاه محمد بن عبدالملك زيات به جاي او نشست كه وصف زيات در جنايت قبلا يادآوري گرديده است.

اسحاق بن ابراهيم رياست پليس و عجيف بن عنبسه و افشين و اسحاق بن يحيي بن معاذ به ترتيب فرمانده گارد او بودند. گروهي از تركان به ترتيب: وصيف، سيما دمشقي، سيما شرابي و محمد بن حماد، حاجب و رئيس دفتر مخصوص وي بودند.

معتصم 49 سال و حكومتش 8 سال به طول كشيد و شش پسر به نامهاي واثق، متوكل، محمد، احمد، علي و عباس داشت و در سال 227 فوت كرد كه پس از نماز بر جسدش در كاخ معروف خود به نام جوسق در سامرا مدفون گرديد.

بنابراين امام هادي (ع) از سن 6 تا 14 سالگي حيات خود را در عصر حكومت معتصم سپري ساخته است.



[ صفحه 276]