در عصر امام هادي - عليه السلام - مكاتب عقيدتي متعددي همچون «معتزله» و «اشاعره» رواج يافته و آراء و نظريات كلامي فراواني در جامعه اسلامي پديد آمده بود و بازار مباحثي همچون جبر، تفويض، امكان يا عدم امكان رؤيت خدا، جسميت خدا، و امثال اينها بسيار داغ بود، از اين رو گاه امام در برابر سؤالهايي قرار مي گرفت كه پيدا بود از اين گونه آراء و نظريات سرچشمه گرفته است. نفوذ آراء و نظريات باطل از اين راه در محافل شيعه، ضرورت هدايت و رهبري فكري شيعيان را از سوي امام شدت مي بخشيد، از اين رو پيشواي دهم طي مناظرات و مكاتبات خود، بي پايگي مكاتب و آراء و نظريات باطل همچون جبرگرائي و جسميت خدا و... را با استدلالهاي روشن و قاطع اثبات مي نمود و مكتب اصيل اسلام را پيراسته از هر گونه تحريف و تفكر باطل، به جامعه عرضه مي كرد، و اين يكي از جلوه هاي عظمت علمي آن بزرگوار بود [1] .

مطالعه و برسي حيات علمي امام نشان مي دهد كه اكثر مناظرات امام هادي - عليه السلام پيرامون اين گونه موضوعات كلامي بوده و روايات متعددي از آن حضرت در اين زمينه نقل شده است كه برتري مباني اعتقادي شيعه را به روشني ثابت مي كند. به عنوان نمونه مي توان از نامه مفصل امام ياد كرد كه در پاسخ سؤال مردم اهواز درباره موضوع «جبر» و «تفويض» نگاشته و طي آن با بيان روشن و استدلال قاطع، نظريه درست را كه نه جبر است و نه تفويض، اثبات كرده است [2] .

ولي چون اين بحثها از موضوع اين كتاب كه بيشتر جنبه تاريخي دارد، خارج است، از توضيح و تفصيل آن صرفنظر مي كنيم، و طالبين را به كتاب مربوطه ارجاع مي دهيم.