در عصر امام هادي عليه السلام مكاتب عقيدتي متعددي همچون معتزله و اشاعره رواج يافت و آرا و نظريات كلامي فراواني در جامعه ي اسلامي پديد آمد. بازار مباحثي همچون جبر، تفويض، امكان يا عدم امكان رؤيت خدا، جسميت خدا و امثال اينها داغ بود. از اين رو گاهي امام عليه السلام در برابر سؤال هايي قرار مي گرفت كه پيدا بود از اين گونه آرا و نظريات سرچشمه گرفته است. نفوذ آرا و نظريات باطل از اين راه در محافل شيعه، ضرورت هدايت و رهبري فكري شيعيان را از سوي امام عليه السلام شدت مي بخشيد. از اين رو پيشواي دهم، طي مناظرات و مكاتبات خود، بي پايگي مكاتب و آراء و نظريات باطل، همچون جبرگرايي و جسميت خدا را با استدلال هاي روشن و قاطع اثبات مي نمود و مكتب اصيل اسلام را پيراسته از هر گونه



[ صفحه 458]



تحريف و تفكر باطل، به جامعه عرضه مي كرد و اين يكي از جلوه هاي عظمت علمي آن بزرگوار بود.

مطالعه و بررسي حيات علمي امام عليه السلام نشان مي دهد كه اكثر مناظرات امام هادي عليه السلام پيرامون اين گونه موضوعات كلامي بوده و روايات متعددي از آن حضرت در اين زمينه نقل شده است كه برتري مباني اعتقادي شيعه را به روشني ثابت مي كند. به عنوان نمونه مي توان از نامه ي مفصل امام عليه السلام ياد نمود كه در پاسخ سؤال مردم اهواز درباره ي موضوع جبر و تفويض نگاشته و طي آن با بيان روشن و استدلال قاطع، نظريه ي درست را كه نه جبر مي باشد و نه تفويض، اثبات كرده است.