ديگر از نگراني ها و وحشت فرمانروايان، شورش علويان بود. از اين رو بود كه عباسيان در برابر آن، موضعي قاطعانه مي گرفتند تا پيش از آن كه رشد يابد و گسترش پيدا كند، آن را در نطفه خفه كنند و بقاياي آن را تعقيب نمايند تا از دست آن آشوب ها رهائي يابند. بديهي است كه اين چاره گري و جلوگيري، با همه ي وسايل قهرآميز و سركوبي وحشيانه صورت مي گرفت.

در اين نظرگاه كينه آميز نسبت به علويان، يعني حركت ضد علوي، بين خليفه و فرمانده و وزير و ساير بندگان و تركان كه در آن اوقات در سامره پايتخت عباسيان پر بودند، تفاوتي وجود نداشت. چنان كه طبقه ي ذي نفع و برخوردار از همه ي امتيازهاي طبقاتي و همه ي فرماندهان و متنفذان كه اعلام صلح و جنگ در دست آنان بود نيز در آن حركت ضد علوي مانند ديگران بودند.

در آن هنگام، دولت عباسيان به علت سياست ظالمانه ي خود دچار ناتواني و پاشيدگي و گسيختگي شده بود و از اندك جنبش علويان به وحشت در مي افتاد و از سايه ي آنان نيز به هراس گرفتار مي آمد. از اين روي، در مقابل آنان روشي خشن پيش مي گرفتند و شورشيان را به بدترين عقوبت مي آزردند.

شورشيان علوي اگر در خود احساس قدرتي مي كردند و پيرواني فراهم مي آوردند، در مي يافتند كه بايد برنامه اي تهيه كنند و نقشه اي طرح نمايند تا بر ضد حكمرانان فاسد و منحرف خروج كنند. بيشتر شورش ها با شعار - «رضا



[ صفحه 265]



از آل محمد» - مردم را فرا مي خواندند و منظورشان از آن شعار، بهترين شخص از آل محمد (ص) بود و به اعتقاد آنان كسي بهتر از حضرت امام هادي (ع) وجود نداشت.

شورشيان با آن شعار همه گير و گسترده، روش جنگي جالبي به كار مي بردند تا بتوانند نام امام را پنهان دارند تا اگر انقلابيان شكست خوردند، امام در برابر دستگاه حاكم، در موضع اتهام و گرفتاري قرار نگيرد. و خوب مي دانستند كه امام (ع) زير نظر جاسوسان و خبرچينان دولتي قرار دارد و اگر بر ضد حكومت، به ايجاد عصيان و تمرد متهم گردد ممكن است به قتل برسد.

بارها به اين حقيقت اشاره كرده ايم و به تأكيد گفته ايم كه امامان (ع)، مبارزه ي مسلحانه و روياروئي مستقيم را با حكومت وقت به شورشيان علوي محول مي كردند تا وجدان و اراده ي امت را برانگيزند و آنان را بر ضد انحراف دولت به مقاومت آموخته كنند. آنان با فداكاري مستمر و پيوسته مي كوشيدند تا وجدان و اراده ي اسلامي را از سقوط نگاه دارند. امامان (ع)، مخلصان و طرفداران خود را پشتيباني مي كردند اما به صورت مستقيم يا از گذرگاه تعليماتي كه در دل افراد پايگاههاشان مؤثر واقع مي شد و آنان را وادار مي كرد تا عليه دولت دست به عصيان مسلحانه زنند.

اما به جهت تنگي مجال و مقال نمي توان وارد اين بحث شد كه همه ي شورشيان علوي بر اساس آگاهي اسلامي در تطبيق احكام اسلام و زير رهبري امام معصوم دست به شورش مي زدند يا نه. اما عقيده ي شايع اين بود كه هدف بيشتر آنان همان بوده است. [1] .