در اين بخش آنچه را مرحوم سيد مصلح الدين مهدوي در تاريخ سامرا آورده نقل مي نمايم، وي مي نويسد: [1] .

بناي قبه و بارگاه و صحن و رواق و حرم مطهر امامين عسكريين عليهماالسلام:



عمروا بأطراف البلاد مقابرا++

اذ خربوا من يثرب أوطانا



قوم لهم في كل أرض مشهد++

لا بل لهم في كل قلب مشهد



براي آل محمد عليهم السلام در هر گوشه و كنار شهرها مراقدي بنا كردند، زماني كه خانه هاي آنان در يثرب خراب گرديد (در اثر دوري آنان از خانه و كاشانه ي خود در وطنشان مدينه). اينها كساني هستند كه در هر سرزمين مشهد و مضجعي دارند بلكه براي آنان در هر دلي آرامگاه و مشهدي است.

در وسط بياباني كه محدود به بغداد و تكريت و موصل است گنبد و بارگاه طلايي و مناره مينايي آرامگاهي به چشم مي خورد كه سبب دفع غم ها و دفع آلام روحي است. اين منظره خيره كننده كه گنبد آن با خشت هاي طلا و مناره هاي آن با كاشي هاي گرانبها زينت شده است، بارگاه باعظمت امامين همامين عسكريين عليهماالسلام است. و در جنب گنبد طلايي گنبد ديگري به چشم مي خورد كه مربوط به سرداب غيبت مي باشد.

بارگاه امامين مركب از سه صحن مي باشد كه يك صحن آن مختص به سرداب مطهر مي باشد، در اطراف صحن ها ايوان هايي دارد كه به كاشي مزين مي باشد. هر يك از اين صحن ها به وسيله ي در به همديگر متصل شده و به وسيله درهاي متعدد به خارج راه دارد.



[ صفحه 208]



در مقابل حرم مطهر عسكريين عليهماالسلام ايوان رفيعي است كه در دو طرف آن كفشداري قرار دارد، از ايوان به وسيله ي دو در داخل رواق مي شوند. دور تا دور حرم مطهر را رواقي آيينه كاري احاطه نموده است، رواق از سمت قبله داراي دو در مي باشد كه از آنها به حرم مطهر وارد مي شوند در مقابل اين دو در پشت سر مبارك نيز دو در قرار دارد كه عقب آن را پنجره قرار داده اند و حرم مطهر از سمت شمال به رواق راه عبور و مرور ندارد بالاي سر مبارك و پايين پا نيز هر يك به وسيله ي يك در به رواق متصل مي شود.

حرم مطهر بزرگ ترين حرم هاي ائمه اطهار مي باشد و از حيث تزيينات ظاهري و آيينه كاري و كاشي و فرش داخلي و چراغ و روشنايي مانند ساير اعتاب مقدسه بوده و اين روضه ي منوره بلكه شهر سامرا داراي روحانيت مخصوصي مي باشد كه زايرين آن را درك مي كنند لكن قابل وصف نيست.