روي الامام أبوالحسن الهادي عليه السلام عن جده الامام علي بن موسي الرضا عليهماالسلام انه خرج أبوحنيفة ذات يوم من عند الامام الصادق، فاستقبله موسي بن جعفر فقال له أبوحنيفة:

«يا غلام ممن المعصية؟...».

فأجابه الامام موسي:

«لا تخلو من ثلاث: اما أن تكون من الله عزوجل - و ليست منه - فلا ينبغي للكريم أن يعذب عبده ما لا يكتسبه، و اما أن تكون من الله عزوجل و من العبد و ليس كذلك، فلا ينبغي للشريك القوي أن يظلم الشريك الضعيف، و اما أن تكون من العبد - و هي منه - فان عاقبه الله فبذنبه، و ان عفا عنه فبكرمه، وجوده..» [1] .

امام ابوالحسن الهادي عليه السلام از قول جدش امام علي بن موسي الرضا عليهماالسلام نقل كرده است كه روزي ابوحنيفه از محضر امام صادق عليه السلام بيرون شد، و حضرت موسي بن جعفر عليهماالسلام با او روبرو شد، ابوحنيفه از او پرسيد:

«اي پسر! بگو ببينم، معصيت از كيست؟»



[ صفحه 110]



امام موسي عليه السلام، در پاسخ وي فرمود:

«از سه صورت بيرون نيست! يا اين است كه از خداي عزوجل است - و چنين نيست - در آن صورت بر خداوند كريم روا نيست، بنده اش را به گناهي كه نكرده عذاب كند و يا از خدا و بنده با هم است - كه چنين نيست - در آن صورت بر شريك قوي روا نيست به شريك ضعيف ستم روا دارد، و يا از خود بنده است - كه چنين است - در اين صورت اگر عقوبت كند به دليل گناه او عقوبت كرده است و اگر ببخشد به جود و كرمش بخشيده است...»

امام عليه السلام، براي بطلان و نادرستي جبر استدلال كرده و فرموده است كه انسان در زندگي دنيا آزاد است، نه بر اطاعت خدا مجبور است و نه بر معصيت خدا، اراده و تصميم گيري در دست خود انسان است، بنابراين اوست كه هرچه را بخواهد اختيار مي كند. و در اين جا سخن ما درباره ي پاره اي از احاديثي كه امام عليه السلام از پدران بزرگوارش - سلام الله عليهم - نقل كرده بود به پايان رسيد.