زكات فطره نخستين چيزي است كه در اسلام مقرر شد، و فقها در اصطلاح آن را بر زكات بدنها اطلاق كردند، زكات فطره بر تمام مردم چه مسلمان باشند چه كافر، بزرگ باشند، يا كوچك، مرد باشند و يا زن واجب است. امام ابوالحسن الهادي عليه السلام، در نامه اي به ابراهيم بن محمد همداني چنين نوشت:

«فطره بر تو و بر تمام مردم واجب است، و هركس كه عائله و نانخور تو باشد، از مرد و زن، كوچك و بزرگ، آزاد و برده، شيرخواره و غيرشيرخواره، به وزن شش رطل مدني باشد بپردازي و هر رطلي صد و نود و پنج درهم است، بنابراين يك فطره هزار و صد و هفتاد درهم مي شود» [1] .

ابراهيم بن محمد همداني مي گويد:

روايات درباره ي فطره مختلف بود، من نامه اي به امام ابوالحسن، صاحب العسكر عليه السلام نوشتم و از آن بزرگوار پرسيدم، امام در پاسخ من نوشت:

«فطره به اندازه ي يك صاع از خوراكي است كه مردم شهر مي خورند، بنابراين مردم مكه ، يمن، طايف، اطراف شام، يمامه، بحرين، عراق عرب و عجم، فارس، اهواز و كرمان، خرما، و مردم نواحي شام، كشمش، و مردم جزيره، موصل و همه ي مردم جبال، گندم و يا جو و مردم طبرستان (مازندران)،



[ صفحه 122]



برنج، و مردم خراسان، گندم - جز مردم مرو و ري كه بايد كشمش بپردازند - و مردم مصر، گندم، بايد بدهند. و غير اينها، مردم جاهاي ديگر از بيشترين چيزي كه مي خورند و مردم عرب باديه نشين بايد كشك بپردازند. و فطره بر تو و بر همه ي مردم واجب است...» [2] .

قاعده ي كلي در مورد فطره همان قوت غالب مردم همان شهري است كه شخص در آن زندگي مي كند مانند: گندم و جو، و مقدار واجب براي هر كسي يك صاع است يعني به وزن تقريبي سه كيلو و پرداخت بهاي آن نيز مطابق فتواي فقها كفايت مي كند.