بعضي از آن فرومايگاني كه براي خدا هيچ عظمتي قائل نبودند، نزد متوكل از امام عليه السلام سخن چيني كردند و گفتند كه نزد امام هادي عليه السلام نوشته ها و اسلحه و اموالي وجود دارد، و از يك قيام مسلحانه، بر ضد حكومت او مطمئن نيستند متوكل ناراحت شد و در دل بيمناك گرديد و به گروهي از مأموران ترك دستور داد تا شبانه به منزل امام هجوم ببرند و او را غافلگير سازند بدين جهت ناگهان به خانه ي آن حضرت يورش بردند و چون وارد شدند ديدند كه در اطاقي در بسته با پيراهني از مو بر روي زمين نشسته و زير پايش، جز شن و سنگريزه چيزي نيست [1] او رو به قبله نشسته بود و اين آيه را تلاوت مي كرد:

«ام حسب الذين اجترحوا السيئآت ان نجعلهم كالذين آمنوا و عملوا الصالحات سواء محياهم و مماتهم ساء ما يحكمون.» [2] .

«آيا آنان كه مرتكب كارهاي زشت و تبهكاري شده اند، گمان مي برند كه رتبه ي آنها را مانند كساني كه به خدا ايمان آورده و نيكو كارند قرار مي دهيم تا در مرگ و زندگاني با هم برابر باشند حكم آنها انديشه ي باطل و جاهلانه است.»

امام عليه السلام را با همان حال گرفتند و نزد متوكل بردند، [3] كه تجسم بخش زهد انبيا و روحانيت پيامبران بود، در حالي كه متوكل كنار سفره ي شراب نشسته مست و مخمور بود وقتي كه چشمش به امام افتاد، جامي از شراب را به آن



[ صفحه 360]



حضرت تعارف كرد، امام سخت ناراحت شد و فرياد برآورد:

«به خدا سوگند كه هرگز شراب داخل گوشت و خون من نشده است...»

متوكل به امام گفت:

«براي ما شعري بخوان!»

حضرت فرمود:

«به من چيزي از شعر روايت نشده است»

طاغوت زمان - متوكل - حرف خودش را تكرار كرد و گفت:

«چاره اي نيست، بايد بخواني...»

امام عليه السلام وقتي كه ديد هيچ چاره اي نيست اين ابيات حزن آور را كه عيش طاغوت را به گريه و اندوه مبدل ساخت، قرائت فرمود:



باتوا علي قلل الأجبال تحرسهم

غلب الرجال فما اغنتهم الحيل [4] .



و استنزلوا بعد عز من مراتبهم [5] .

فأودعوا حفرا يا بئس ما نزلوا



ناداهم صارخ من بعد ما قبروا

أين الأسرة و التيجان و الحلل



أين الوجوه التي كانت منعمة

من دونها تضرب الاستار و الكلل



فافصح القبر عنهم حين ساءلهم

تلك الوجوه عليها الدود يقتتل



قد طال ما اكلوا دهرا و ما شربوا

فأصبحوا بعد طول الأكل قد أكلوا [6] .



[ صفحه 361]



روي قله هاي كوهها در حالي كه مردان قوي پنجه از آنها پاسداري مي كردند، روزگار مي گذراندند، اما هيچ راه چاره اي آنها را سود نبخشيد،

پس از عزت و شوكت از آن مقام و مراتب پايين كشيده شدند و در گودال قبر نهاده شدند، چه بد جايگاهي فرود آمدند،

پس از آن كه مدفون شدند، فرياد زننده اي آنان را ندا داد: كجايند خانواده ها و افسرها و زيورها؟!

كجايند آن كساني كه در ناز و نعمت بودند و پرده ها و پشه بندها را مي آويختند.

قبر به زبان فصيح درباره ي آنها - موقعي كه آنها گرفتار و بدحالند - مي گويد: بر روي آن چهره ها و روي آن بدنها ميدان نبرد كرمهاست.

در طول روزگاران خوردند و آشاميدند، اما پس از مدتي خوردن، خود خوراك (مار و مور) گشتند.

متوكل از شنيدن اين اشعار به خود لرزيد، و حال مستي از سرش پريد، و زمام اختيار را از دست داد و شروع به گريستن كرد و گريه ي شديدي نمود، و حاضران مجلس از هجوم متوكل بر امام عليه السلام سخت ناراحت شدند و با خود انديشيدند كه حادثه ي ناگواري ممكن است پيش بيايد و متوكل بخواهد از امام انتقام بگيرد.



[ صفحه 362]



متوكل، دستور داد تا جامهاي شراب را از مجلس، دور كنند و رو به امام بزرگوار كرد و با خضوع و خشوع گفت:

«يا اباالحسن! آيا قرضي داري؟...»

فرمود:

«آري، چهار هزار دينار...»

دستور داد، آن چهار هزار دينار را دادند و امام عليه السلام را محترمانه به منزلش بازگرداند.

اين رويداد حكايت از مبارزه و موضع والاي امام عليه السلام در برابر طاغوت زمان دارد كه هيچ اعتنايي به او نفرمود و قدرت و سلطنتش او را مرعوب نساخت و شروع كرد به موعظه كردن و از عذاب خدا بيم دادن، و به او فهماند كه سرانجام بايد از اين زندگي جدا شود، سپاه و قدرتش نمي توانند جلوي مرگ او را بگيرند، همان طوري كه عاقبت بدن ناتوان او را به وي بازگو گرد كه در دل خاك چگونه طعمه ي كرمها و حشرات خواهد شد، و به طور يقين تا آن ساعت چنين موعظه اي به گوش متوكل نرسيده بود، و تنها صداي مردان و زنان آوازه خوان بود كه در گوش او طنين انداخته بود، و مرگ گريبان او را مي گرفت در حالي كه او در ميان نوازندگان و جامهاي شراب قرار داشت و هيچ سابقه ي ياد خدا را در تمام دوران زندگيش نداشت.