بازگشت

مرثيه ي بحتري براي متوكل




هكذا فلتكن منايا الكرام

بين ماء و مزهر و مدام



بين كأسين أورثاه جميعا

كأس لذاته و كأس الحمام



لم يذل نفسه رسول المنايا

بصنوف الأوجاع و الأسقام [1] .



«مرگ بزرگان چنين است؛ ميان شراب و عود و طرب،

ميان دو پياله، و همگي؛ هم كاسه ي لذتها و هم كاسه مرگ عزادار اوست،



[ صفحه 382]



از اين رو قاصد مرگ خود را در برابر انواع دردها و رنجها خوار و ذليل نكرده است!»

اين اشعار به طوري كه در (ج 1 / 227) كتاب زهر الاداب، آمده است، چنين است:



هكذا فلتكن منايا الكرام

بين ناي و مزهر و مدام



بين كأسين اورثاه جميعا

كأس لذاته و كأس الحمام



يقظ في السرور حتي أتاه

- قدر الله - حتفه في المنام



و المنايا مراتب يتفاضلن

و بالمر هفات موت الكرام



لم يزر نفسه رسول المنايا

بصنوف الأوجاع و الأسقام



هابه معلنا فدبب اليه

في ستور الدجي بحد الحسام



«مرگ بزرگان (!) اين چنين است، ميان ني، موسيقي و شراب،

بين دو كاسه كه همگي، هم كاسه ي لذتها و هم كاسه ي مرگ بر او عزادار است،

بيدار و در حال خوشي به سر مي برد كه تقدير الهي آمد و خواب مرگ او را ربود!

مرگها درجات و مراتب متفاوتي دارند، مرگ بزرگان از امتياز راحتي و خوشيها برخوردار است.

قاصد مرگ، با انواع دردها و رنجها خود را مواجه نديد،

آشكارا از او بيمناك بود، از اين رو در پشت پرده ي ظلمت شب، با شمشيرهاي تيز بر او حمله برد!»

شاعر در مرثيه ي او اين اشعار را سروده و در آن، به خوبي هرزگي و بي بند و باري او را تجسم بخشيده است «به راستي وقتي مرگ او را فرا گرفت كه او ميان كاسه هاي شراب، آلات موسيقي و طرب بود، در حالي كه بيماريها و دردها بدن او را (قبلا) به ذلت نكشيده بود اما شمشيرها روح او را در حالي گرفتند كه جز اندك زماني تلخي درد را نچشيد.» پيش از آن، شعرا در فقدان پادشاهان از آن رو مرثيه مي گفتند كه امت آنها و محبت آنها را از دست داده



[ صفحه 383]



بود و فقدان ايشان باعث زيان و ضرر اصلاحات اجتماعي مي شده است.

به هر حال، آن كابوس وحشتناك از سر علويان و شيعيانشان رفع شد و امام هادي عليه السلام بسيار خوشحال شد، زيرا خداوند متعال دعاي آن حضرت را اجابت نموده و سرسخت ترين دشمنان و مخالفان او را به هلاكت رسانده بود.


پاورقي

[1] روضة الأعيان: ص 108. بعضي - آن طوري كه در كتاب زهرالآداب: 1 / 227 آمده است - گفته اند: اين اشعار از ابراهيم بن احمد اسدي است.