بازگشت

در دوران معتصم


پس از مرگ مأمون، برادرش معتصم، هشتمين خليفه عباسي، زمام قدرت را در سال 218 ق به دست



[ صفحه 42]



گرفت، وي براي تحكيم قدرتش هر چه مي توانست برده و غلام مي خريد و آنها را بيشتر براي سربازي در لشگر و سپاهش به خدمت مي گرفت تا آن جا كه هفتا هزار سرباز ترك را در سپاهش استخدام كرد. [1] .

ولي از آن جا كه شهر بغداد ظرفيت اين همه سرباز و غلام را نداشت و گاهگاهي مي شد كه مردم شهر از ازدحام آنها به اذيت افتاده و زبان به شكوه مي گشودند، معتصم را بر اين داشت كه براي لشگريان و سربازان، محل مخصوص و مناسبي را در نظر بگيرد، پس از پرس و جو، معلوم شد كه سامرا براي اين كار بيش از هر جاي ديگر مناسبتر است، همين بود كه سامراي كنوني در كنار سامراي تاريخي به دستور معتصم و با نظارت وزيرش احمد بن خالد، در عرض سه سال ساخته شد (219 - 221 ق) ، پس از آنكه معتصم بغداد را ترك گفت، در سال 221 ق در سامرا ساكن شد و آنجا را براي خويش پايتخت و دارالخلافه خواند.

معتصم عباسي در سايه زر و زور توانست در عرض دو سال و اندي شهر سامرا را پر از كاخهاي جورواجور، پوشيده از خيابانها و بازارهاي دراز، آكنده از پادگانها و خانه هاي زياد، و آباد از مساجد بزرگ و... كند، چنان كه براي 250/000 سپاهي آسايشگاه و پادگانهاي



[ صفحه 43]



نظامي ترتيب داد.

معتصم پيش از هر چيز دستور داد علاوه بر قصر مخصوص خودش، براي هر يك از ياران و سردارانش قصري در فراخور حالش ساخته شود، چنان كه در زماني دور و دراز، چندين كاخ بلند و بالا در سامرا قد برافراشت تا آنجا كه امروز نيز شرح و توصيف آن كاخ هاي آن چناني، كتابها را نيز اشغال كرده است مانند: قصر جوسق خاقاني، قصر عمري، قصر وزيري و قصر هاروني و...

علاوه بر اين ها، هفت خيابان در شهر ساخته شد. به اين ترتيب:

خيابان اول: شارع اعظم، معروف به شارع سريجه.

خيابان دوم: شارع ابي احمد، به اسم برادر خليفه.

خيابان سوم: شارع حير الاول.

خيابان چهارم: شارع بر غامش تركي.

خيابان پنجم: شارع اسكر، معروف به شارع صالح عباس.

خيابان ششم: شارع حير جديد.

خيابان هفتم: شارع الخليج كه در ساحل دجله بوده است.

دور و بر هر يك از اين خيابانها، مخصوص گروهي خاص بود كه با نژادهاي ويژه و نحله هاي



[ صفحه 44]



مخصوصشان، سكونت داده شده بودند. [2] .


پاورقي

[1] موسوعة العتبات المقدسة، ج 12، قسم سامرا، ص 77.

[2] مأثر الكبراء في تاريخ سامرا، ج 1، ص 31 به بعد و موسوعة العتبات ج 12، ص 80 به بعد از اين كاخها و خيابانها به تفصيل سخن گفته اند.