عربها دو رودخانه را با اسم «دجيل» نام مي برند، يكي در ايران كه همان رود كارون باشد و ديگري در عراق و در حوالي سامرا كه مورد بحث ماست، اولي را دجيل الاهواز و دومي را دجيل العراق گويند.

علاوه بر اين «دجيل» نام ولايتي شيعه نشين هم هست كه در جنوب سامرا، بين بلد و بغداد واقع است.

رودخانه ي دجيل كه روزگاراني بيش از پنجاه شهر و روستاي عراق را در برمي گرفت و با آب زلالش سيراب مي كرد، از ميان بغداد و تكريت و از مقابل قادسيه تا حوالي سامرا امتداد و جريان داشت، ولي امروز جز دو شهر «بلد» و «سميكه» را دربرنمي گيرد، بويژه بلد را زير پوشش دارد كه در سايه سارش باغها و بوستانهاي زيادي، در حول و حوش شهر زيارتي بلد، مي بالند و آن شهر زيارتي را سرسبز و خرم مي دارند كه با نشاط و پدرام، آن بلد پاك را طراوتي ويژه و دو چندان بخشيده اند.



[ صفحه 84]



و در تاريخ، جنگ معروفي كه ميان مصعب بن زبير و لشكريان عبدالملك رخ داد و مصعب در آن كشته شد و در ساحل همين دجيل بوده است.

و ابوالعباس احمد بن مزج، فرزند راشد بن محمد مدني دجيلي وراق هم به همين رودخانه يا ولايت دجيل منسوب است. [1] .

چنان كه استاد عبدالصاحب عمران الدجيلي، محقق و شاعر معاصر و نويسنده ي نام آور نيز چنين است، هم او كه موسوعه ي شعراء العراق را نوشته و ديوان شاعر شهير شيعي، دعبل خزاعي را تحقيق و تصحيح كرده است و نمونه شعري را از او كه در تقريظ كتاب بزرگ الغدير و تجليل از علامه اميني (ره) نوشته در آخر جلد 7 آن كتاب مي توان ديد.

علامه اردوبادي (1312 تبريز - 1380 ق) ، نويسنده ي نامور و اديب بزرگ شيعه در قرن گذشته، كه استحكام قلم و بيانش حتي نويسندگان چيره دست عرب زبان را نيز به حيرت وامي داشت، اسم كتابش «حياة سبع الدجيل» را كه در زندگاني سيد محمد فرزند بزرگ امام هادي عليه السلام نوشته، از همين دجيل اقتباس كرده است. كتابي كه به راستي در اين خصوص بهترين كتاب شمرده مي شود و ما در فصلهاي آتي از اين كتاب وزين استفاده خواهيم برد، فصلي كه از «بلد



[ صفحه 85]



سيد محمد» و از حيات آن «شيرمرد دجيل» سخن خواهيم گفت. [2] .