روزگار شكوفايي حوزه ي سامرا، مصادف بود با دوراني كه در ايران و عراق، خيلي از نويسندگان، قداست قلم را شكسته، بي هيچ ملاحظه اي مشغول تاخت و تاز در حريم مقدس قلم و نويسندگي بودند، فرنگ رفتگاني كه خود را به كلي باخته و تبليغ فرهنگ بيگانگان را كار خود ساخته بودند و ناخودآگاه تيشه بر ريشه ي خويش مي زدند و از سر غفلت و يا خدا نكرده از روي غرض، آب را آسياب دشمن مي ريختند.

يكي از نويسندگان در ترسيم سيماي آن عصر مي نويسد:



[ صفحه 137]



«در آن عصر، كتب گمراه كننده و الحادي به عراق و ساير ممالك اسلامي هجوم آورد، استعمارگران انگليسي بعد از اشغال عراق، به منظور گمراه كردن جوانان، به ايجاد مدارس مبادرت ورزيدند، كتابهاي گمراه كننده با هدف ترويج ماديت گسترش يافت، تا آن جا كه جوانان از اسلام بي خبر مانده و دينشان را از ناحيه اسلام اسمي پدر و مادر مي شناختند.» [1] .

در برابر اين تهاجم، مكتب سامرا به نويسندگان نيك نظر ارج و بها داد، چنان كه مؤسس حوزه ي سامرا، ميرزاي مجدد، محدث نوري را كه خطي خوب و خوانا و در دو زبان عربي و فارسي قلمي محكم و توانا داشت، منشي و ملازم نزديك خود ساخت، وي نيز به خوبي از عهده ي اين كار سترگ و سنگين برآمد.

ميان ميرزاي بزرگ و ميرزا حسين نوري، رابطه ي تنگاتنگي برقرار بود، علاوه بر پيوند استاد، شاگردي، صميميت خاصي بين اين دو بزرگوار حاكم بود تا آنجا كه ميرزاي بزرگ و به تبعيت از او، فرزندان و يارانش، محدث نوري را، «حاجي آقا» خطاب مي كردند.

محدث نوري كه بزرگترين محدث اخير شيعي شمرده مي شود، بيشتر كتابهايش را، زيرنظر مستقيم ميرزاي بزرگ و برخي را با تقريظ ايشان، در حوزه ي سامرا نوشته است.



[ صفحه 138]



يكي از نويسندگان، درباره ي نقش بزرگ و كار ساز حوزه ي سامرا در مورد قلم و ارباب قلم مي نويسد:

«اگر بگوييم بعد از غيبت كبري، يعني دوران مرحوم شيخ صدوق و طوسي و مفيد، اين دوران مهمترين نقش را در معرفي تشيع و مكتب اهل بيت داشته است، گزاف نگفته ايم. نويسندگان و خطيباني همچون: مرحوم سيد حسن صدر، سيد محسن امين، شرف الدين عاملي، كاشف الغطاء، محمد جواد بلاغي، شيخ محسن شراره، آقا بزرگ تهراني، علامه اميني، محمدرضا مظفر، كاشاني و... از فارغ التحصيلان مكتب سامرا بودند كه توانستند جلو تهاجمات فرهنگي دشمن را سد كنند و در جبهه اي وسيع، به پهنه همه ي عالم اسلام، بر دستاوردهاي دشمنان اسلام و اهل بيت يورش ببرند و رشته هاي آنان را پنبه كنند.» [2] .