بازگشت

وضعيت فرهنگي

اسراف در بيت المال، مي گساري و ترويج مفاسد اخلاقي در عصر امام هادي (ع) نمود زيادي داشت. متوكل عباسي مبلغ دو ميليون دينار براي ساخت كاخ جعفري هزينه كرد؛ در حالي كه هفت كاخ ديگر نيز داشت. [1]

در كاخ متوكل چهار هزار كنيز از نقاط مختلف دنيا حضور داشتند و متوكل با همه آنان معاشرت نزديك داشت و با يكي از آنان ارتباط تنگاتنگ داشت. [2]

قاضي تنوخي كه مسند قضاوت بصره را بر عهده داشت، وضع خليفه عباسي را در قالب شعري چنين ترسيم مي كند:

نشا بين طنبور وزق و مزهر و في حجر شاد او علي صدر ضارب

يعني: (متوكل) ميان تار و تنبور و باده و عود و در دامن آوازه خوان يا روي سينه نوازنده به سر مي برد. [3]

ميگساري در آن دوران رايج شده بود و متوكل و وزيران و اطرافيان علناً آن را مرتكب مي شدند؛ حتي اهداي بطري هاي شراب در نظر آنها بالاترين هديه بود.

البته دامنه بي بند و باري به عموم مردم نيز كشيده شده بود. بي اعتنايي به امور ديني، ترويج مي گساري و شهوت راني در اشعار شاعران آن عصر انعكاس يافته است. [4]

فساد متوكل عباسي به عنوان خليفه جامعه اسلامي و به تبع فساد توده مردم را مي توان در ماجراي زير ديد:

روزي امام به مجلس متوكل احضار شد و نزديك متوكل نشست. متوكل متوجه شد كه جنس عمامه امام نفيس است. از روي اعتراض گفت: اين عمامه را چند خريده اي؟

امام فرمود: كسي كه براي من آورده، به پانصد درهم خريده است.

متوكل گفت: اسراف كرده اي كه عمامه اي با اين قيمت بر سر بسته اي؟!

امام فرمود: شنيده ام در همين روزها، كنيز زيبايي به هزار دينار سرخ [5] خريده اي؟

متوكل پاسخ داد: آري، صحيح است.

امام فرمود: من براي شريف ترين عضوم هزينه كرده ام، ولي تو براي پست ترين عضوت! انصاف بده كدام اسراف است؟ [6]

امام با اين پاسخ خويش، هم جواب گستاخي متوكل را داد و هم به اين نكته اشاره كرد كه در اين گونه اعمال، دو گناه نهفته است: مخالفت با امر خدا و بي پروايي، هزينه كردن در راه گناه كه مصداق اسراف است.

***

[1]. تحليلي از زندگاني امام هادي (ع)، باقر شريف قرشي، ترجمه محمدرضا عطائي، كنگره جهاني حضرت رضا (ع)، چ 1، انتشارات آستان قدس رضوي، 1371ش، ص 434.

[2]. همان، ص 432، به نقل از سير اعلام النبلاء ج8، ص153.

[3]. همان، ص 476.

[4]. رك: تحليلي از زندگاني امام هادي (ع)، ص477 480.

[5]. گفتني است دينار از طلا و درهم از نقره است و هر دينار معادل ده درهم است.

[6]. سيره عملي اهل بيت، حضرت امام علي هادي، سيد كاظم ارفع، چ 1، 1380ش، نشر تربيت، ص 7، به نقل از لطائف الطوائف، ص 411.