قبلا متذكر شديم كه شهادت امام دهم به علت مسموميت وي اتفاق افتاد. اكنون با استمداد از منابع تاريخي موثق پيرامون اين موضوع به بحث ميپردازيم. همان طوري كه معروض گرديد خليفه عباسي عامل جنايت و مسموميت امام بود. اما تاريخ نگاران در تعيين خليفه عباسي در مسموم كردن امام گرفتار اختلاف نظر ميباشند. بعضي از مورخين مسموميت امام را به متوكل منسوب ميكنند و عدهاي مستعين و گروهي معتز و برخي معتمد را قاتل و عامل مسموميت معرفي ميكنند كه تمام اين انتسابات حاكي از اختلاف در روايات ميباشد. حال به مطمئنترين منابع كه عامل اصلي جنايت را معرفي ميكند رجوع ميكنيم: كتاب فصول المهمه ابنصباغ مالكي در فصل يازدهم ميگويد: بسياري از شيعيان معتقدند كه امام حسن عسكري پيشواي يازدهم مسموم از دنيا رحلت فرمود و پدرش امام هادي و جدش امام جواد و بالاخره جميع پيشوايان شيعه با شهادت و مسموميت و مقتوليت از دنيا رحلت فرمودند و در اعتقاد خود به روايتي كه از قول امام صادق (ع) نقل شده است استناد به استدلال ميكنند: امام صادق (ع) ميفرمايد: از ما خاندان رسالت كسي نيست مگر اينكه مقتول شده يا شهيد گردد. علامه ابن حجر شافعي در صواعق المحرقه ص 189 ميگويد: امام جعفر صادق (ع) ميفرمايد: به خدا سوگند ما خاندان رسالت يا مقتول و يا مسموم ميباشيم. و علت اختلاف مورخين در عامل مسموم كننده امام هادي ناشي از آن است كه امام همان طوري كه در نور الابصار شبلنجي آمده است معاصر يا پنج خليفه عباسي بوده است كه عبارتند از واثق، سپس متوكل، آنگاه پسر منتصر سپس مستعين پسر برادر متوكل، و بالاخره معتز پسر متوكل، مورخين در سال وفات امام هادي دچار اختلاف ميباشند. يعقوبي ميگويد: علي بن محمد امام هادي (ع) روز چهارشنبه سه روز به آخر جمادي الاخر سال 254 مانده در سامرا وفات يافت، معتز برادرش ابواحمد بن متوكل را مامور كرد تا بر جنازه امام در خيابان ابواحمد نماز بخواند، وقتي كه مردم زيادي گرد آمدند، صداي ناله و ضجهي آنها بلند شد و آنگاه در ميان تظاهرات عده كثيري از مردم جنازه را به منزل امام آوردند و در همانجا دفن نمودند حضرت به هنگام شهادت چهل سال داشت. امام هادي در خلافت معتز خليفه ششم از خلفاي سامراء كه در سال 255 – 252 حكومت ميكرد رحلت نمود. ديار بكري در تاريخ الخميس قسمت سوم كتاب خود به گونهي ديگر سخن رانده و ميگويد: امام علي نقي كه در ميان شيعيان ملقب به هادي ميباشد در سال 253 وفات يافت او يكي از پيشوايان دوازدهگانه اسلام و فرزند امام جواد (ع) است. مسعودي در كتاب الوصيه ص 199 ميگويد: ابوالحسن امام هادي بيمار شد و بر اثر آن بيماري كه ناشي از مسموميت بود درگذشت، رحلت وي در سال 254 بود، ابامحمد امام حسن عسكري بر بالين پدر حاضر شد. حضرت نيز نور و حكمت و مواريث پيامبران و سلاح و شمشير را به او سپرد و به او وصيت نمود و جان به جان آفرين تسليم كرد سن شريفش چهل سال و 6 ماه به قولي 42 سال بود. ولادت او در رجب سال 214 هجري بود وي مدت هفت سال با پدرش كه در قيد حيات بود زندگي كرد. و آنگاه پس از فوت پدر مدت سي و سه سال امر امامت را عهده دار بود. و آنگاه در سن چهل سالگي به دستور خليفه عباسي با مسموميت از دنياي فاني به ديار باقي شتافت. «سلام الله عليه من الآن الي يوم القيامه».