در عصر امام هادي - عليه السلام - مكاتب عقيدتي متعددي همچون «معتزله» و »اشاعره» رواج يافته و آرأ و نظريات كلامي فراواني در جامعه اسلامي پديد آمده بود و بازار مباحثي همچون جبر، تفويض، امكان يا عدم امكان رؤيت خدا، جسميت خدا، و امثال اينها بسيار داغ بود، از اينرو گاه امام در برابر سؤالهايي قرار ميگرفت كه پيدا بود از اين گونه آرأ و نظريات سرچشمه گرفته است. نفوذ آرأ و نظريات باطل از اين راه در محافل شيعه، ضرورت هدايت و رهبري فكري شيعيان را از سوي امام شدت ميبخشيد، از اينرو پيشواي دهم طي مناظرات و مكاتبات خود، بيپايگي مكاتب و آرأ و نظريات باطل همچون جبرگرائي و جسميت خدا و... را با استدلالهاي روشن و قاطع اثبات مينمود و مكتب اصيل اسلام را پيراسته از هر گونه تحريف و تفكر باطل، به جامعه عرضه ميكرد، و اين يكي از جلوههاي عظمت علمي آن بزرگوار بود(1) مطالعه و برسي حيات علمي امام نشان ميدهد كه اكثر مناظرات امام هادي - عليه السلام ' پيرامون اين گونه موضوعات كلامي بوده و روايات متعددي از آن حضرت در اين زمينه نقل شده است كه برتري مباني اعتقادي شيعه را بروشني ثابت ميكند. به عنوان نمونه ميتوان از نامه مفصل امام ياد كرد كه در پاسخ سؤال مردم اهواز درباره موضوع «جبر» و «تفويض» نگاشته و طي آن با بيان روشن و استلال قاطع، نظريه درست را كه نه جبر است و نه تفويض، اثبات كرده است(2) ولي چون اين بحثها از موضوع اين كتاب كه بيشتر جنبه تاريخي دارد، خارج است، از توضيح و تفصيل آن صرفنظر ميكنيم، و طالبين را به كتاب مربوطه ارجاع ميدهيم/
***
1- شريف القرشي، همان كتاب، ص130 - طبرسي، احتجاج، نجف المطبعة المرتضوية، 1350 ه'.ق، ص249/ 2- حسن بن علي بن شعبه، تحف العقول، ط2، قم، مؤسسة النشر الاسلامي (التابعة) لجماعة المدرسين، 1404 ه'.ق، ص 475 - 458/