تنوع علوم، گستردگي معارف و تسلط بر تفسير قرآن، فقه، آداب اسلامي، اخلاق و ديگر دانش ها امام هادي را شاخص ترين فرد عصرشان ساخته بود و دانش پژوهان از هر سوي قصد خانه ايشان مي كردند و از آن درياي بيكران علم سيراب مي شدند.

اصحاب و ياران ائمه ي اطهار نمايندگان خط مسؤوليت در اسلام بودند و پيام اسلام را از تباه شدن حفظ كردند، آنان به ائمه پيوستند و از سرچشمه جوشان معارف آنان بهره ها جستند و روايات و احاديثي نقل كردند و آنها را در مجموعه هايي تحت عنوان كلي «اصل» گرد آوردند و بدين گونه «اصول اربعمائه» به وجود آمد كه مهمترين منبع «كتب اربعه ي» شيعه گشت و تمامي فقهاي شيعه از اين كتب براي استنباط احكام شرعي استفاده مي كنند.

خدمت اصحاب در حفظ و انتقال اين ميراث بزرگ انكارناپذير است و اگر آنان نبودند اين چنين ميراث عظيم فكري اكنون در اختيار ما نبود؛ ميراثي كه دربردارنده ي اصالت، ابداع و نوآوري در زمينه هاي مختلف بشري است.

نكته ي ديگري كه اهميت جهاد فكري و عقيدتي اصحاب و راويان را بيشتر نشان مي دهد آن است كه آنان در عصر زندگي مي كردند كه حكومت هاي اموي و عباسي تمام امكانات خود را بكار گرفته بودند تا مردم، امامان و آثارشان و حتي نامشان را فراموش كنند و مانع هر گونه تماس مردمي با ايشان مي گشتند



[ صفحه 207]



و در همين راستا هر كسي به خلاف سياست رسمي، قدمي برمي داشت و نامي از ائمه اطهار مي برد يا حديثي از آنان نقل مي كرد و يا سخني در مدح و منقبت آنان مي گفت به شدت تحت تعقيب قرار گرفته و يا به دار آويخته مي شد يا آن كه سالياني دراز در سياهچال هاي زندان بسر مي برد، لذا راويان حديث بشدت از تصريح به نام ائمه خودداري مي كردند و با كنايه و اشاره يا لقب و كنيه به امامان اشاره مي كردند و مي بينيم در احاديثي كه هم اينك در كتب اربعه موجود است اين مسأله به شدت آشكار است.

به هر حال ما در اين جا به زندگي و نام اصحاب امام هادي اشاره اي مي كنيم زيرا معتقديم بحث از اصحاب، مكمل بحث درباره ي امام است و جنبه هاي مهمي از شخصيت امام را آشكار مي سازد.

ما نام اصحاب را به ترتيب الفبايي در زير آورده ايم: