عوامل متعددي در تربيت انسان مؤثّرند. عامل وراثت و تربيت خانوادگي در اين امر اثر به سزايي دارد.
توضيح اين كه برخي از صفات و حالات روحي از پدر و مادر و از طريق وراثت به فرزند منتقل مي شود و از آنجا كه امام داراي صفات شايسته اي بوده است، فرزند ايشان، جعفر كذاب از اين نظر اقتضاي خوبي و شايستگي داشته است و از آنجا كه امام مربي تمام انسانهاست و به اسرار و رموز تربيت صحيح، احاطه كامل دارد از لحاظ تربيت خانوادگي نيز تقصيري مرتكب نشده است; ولي بايد توجّه داشت كه يكي از عوامل مؤثّر در ايجاد صفات و حالات روحي شايسته، رفاقت و معاشرت است و با توجّه به اينكه در آن زمان حكومت بني عبّاس باعث سقوط اخلاقي و معنوي جامعه شده بود، مي توان گفت كه جعفر كذاب در اثر محيط آلوده و فاسد دچار انحراف و فساد اخلاقي شد; به گونه اي كه آن اقتضاي طبيعي تكامل معنوي و اخلاقي وي تحت تأثير اين عامل قرار گرفت.